Dihang gipirmahan ni kanhi presidente Rodrigo Duterte ang Rice Tarrification Law (RTL) niadtong 2019, giluwatan sa administrasyon ang mosunod nga mga pasalig:
• Mobarato ang bugas humay kay bahaan ang merkado sa baratong imported rice;
• Mabungkag ang rice cartel kay gawasnon na ang tanang negosyante sa pag-import og bugas humay;
• Mapapas ang sindikato sa National Food Authority (NFA) nga nihimong negosyo sa pabor-pabor nga paghatag sa importation quota nga kasagaran nitugpa sa, nakatag-an ka, rice cartel; ug
• Mabuhong ang mga mag-uuma sa dugang suporta gikan sa buhis sa imported nga bugas humay.
* * *
Pero nahugno ang tanang naglaom nga mobarato ang bugas humay sa mas gawasnon nga sistema sa importasyon. Nagpabiling taas ang presyo hangtod nga napupos na lang ang termino ni Duterte niadtong 2022. Nisamot pa g’yud pagsaka ang presyo sa pagbanos ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. nga niinsistir nga maoy moduma sa Department of Agriculture (DA).
Ang kasubo sa mga konsumidor karibalan lang sa kahimangod sa mga mag-uuma. Kay samtang nindot nga basahon sa papel ang naumol nga Rice Competitive Enhancement Fund (RCEF) pabiling nihit ang ayuda nga ilang nadawat.
* * *
Ang kapakyas sa RTL gibasol sa, nakatag-an na sab ka, rice cartel. Kay ang cartel giingon nga nakakita gihapon og paagi unsaon pagsipong ang imported rice. Ginamit ang ilang kakonsabo sa DA human giputlan sa gahom pag-import ug pagpamaligya og bugas humay ang NFA.
Maong nideklarar og gubat ang administrasyong Marcos sa rice cartel. Nipasidaan sa iyang State of the Nation Address (SONA) sa niaging tuig nga inihap na lang ang mga adlaw sa smugglers ug hoarders.
* * *
Dul-an na sa tuig human sa iyang deklarasyon, wa pay bisan usa ka sakop sa rice cartel nga nadakpan, nakasohan, ug nasilotan. Nagpabiling taas ang presyo sa bugas humay bisan sa iyang binuang nga price control niadtong Septiyembre ug sa mas binuang nga pasalig nga himuong ?20 ang kilo.
Mao nga way makalabaw sa kabinuang sa bag-o nilang plano sa pagpabarato sa bugas humay: Dalion pag-usab ang mga probisyon sa RTL (gi-certify ni Marcos nga urgent ang balaudnon) aron nga, natakag-an na pud ka, banhawon ang gahom sa NFA sa pagpamaligya og bugas humay.