Ang mga mag-uuma sa kabukiran ug ang mga konsumidor sa mga syudad ug kalungsoran, nga maoy gipasaligan nga mabulahan sa pagpaluag sa mga lagda sa importasyon sa bugas humay, padayong nag-antos sa sitwasyon nga ilang nahimutangan sa wa pa mapasar ang Rice Tarrification Law (RTL) niadtong 2019:
- Ang mga mag-uuma naapiki gihapon sa kabarato sa palit sa mga komprador sa ilang tipasi nga nitibugsok ngadto sa P9 kada kilo sa pipila ka probinsiya; ug
- Ang mga konsumidor nagbaguod gihapon sa taas nga presyo sa bugas humay bisan nagbaha nang imported rice.
***
Pulos gitampok sa bukubuko ang mga mag-uuma ug mga konsumidor sa sayop nga mga pasalig sa pamunoan ni Presidente Rodrigo Duterte:
- Ang mga mag-uuma nabawo og pinaabot sa binilyon ka pesos nga hinabang nga gisaad nila sa Malakanyang pinaagi sa Rice Competetiveness Enhancement Fund (RCEF) aron unta pag-alkontra sa pagtidlom sa ilang kita tungod sa pagbarato sa bugas humay; samtang
- Ang mga konsumidor utrong nabawo og huwat sa gipasalig sa Malakanyang nga moabot na lang og P25 kada kilo ang bugas humay tungod sa kabarato ug kadaghan sa suplay.
***
Labing nabulahan sa RTL mao ang mga negosyante:
- Moginansiya na unta sila kon mamaligya sa tag P28 kada kilo kay P14 kada kilo ra man ang average nilang palit sa tipasi pero ang kinabaratohang bugas humay sa kamerkadohan tag P48 kada kilo;
- Gituohan nga gitagoan sa mga bodega sa mga negosyante ang imported rice aron nga di magbaha ang suplay sa kamerkadohan nga mao unta ang makapatidlom sa presyo.
***
Labihan ka-konektado sa mga negosyante nga bisan ang Bureau of Customs ilang namaniobra aron mas ubos kay sa gitakda sa balaod ang buhis nga ilang nabayran. Gibanabana sa Federation of Free Farmers nga ang mga negosyante niburot og P78 bilyones samtang ang mga mag-uuma naalkanse og P56 bilyones sa unang duha ka tuig sa RTL.
Nganong wa may gihimo ang pamunoan ni Presidente Duterte aron maka-benepisyong mga mag-uuma ug mga konsumidor sa RTL? Duha ang posibleng hinungdan: Una, lig-on ang rice cartel kay ang Davao group nay nagkontrolar; ug ikaduha, ang pagpreserbar sa rice cartel makadugang sa puntil sa administrasyon sa piniliay sunod tuig.