Panghayhay sa bugas humay

Dul-an usa ka tuig human pirmahi ni Presidente Rodrigo Duterte ang Rice Tarrification Law, wa pa igkita ang kaayuhan nga gipasalig sa mga niduso sa pinatuyangang importasyon sa bugas humay:

• P1 ngadto sa P2 matag kilo ray us-os sa presyo sa commercial rice, segun sa Philippine Statistics Authority, mas ubos sa P7 ngadto sa P10 matag kilo nga gipasalig sa economic managers; ug

• Wa pa igkita ang gisaad nga P10 bilyones nga Rice Competitiveness Enhancement Fund (RCEF) alang sa mga mag-uuma nga naapiki sa pagtibugsok sa presyo sa tipasi.

* * *

Sa ikalimang higayon, nisugo na sab si Presidente Duterte sa pagsuspenso sa importasyon sa commercial rice dayong abot sa ting-ani sa mga mag-uuma. Kalima na sab siya gisupak nilang Agriculture Secretary William Dar ug sa economic managers nga gipangulohan ni Finance Secretary Sonny Dominguez.

Maikog tingali silang Dominguez nga moawhag sa presidente sa pagbasa sa mga probisyon sa iyang gipirmahan nga Republic Act No. 11203: Wa siyay gahom pagsuspenso sa importasyon. Gisalikway sab nilang gitugot sa balaod nga pagpausbaw sa buhis sa importasyon aron pagpanalipod sa lokal nga mga mag-uuma.

* * *

Nahuman na lang ang 2019, wa pa g’yud igkita ang P10 bilyones nga RCEF sa niaging tuig nga gilalisan sa Department of Budget of Management (DBM) ug Department of Agriculture (DA). Niinsistir ang DBM nga may gigahin silang pundo. Apan niangkon ang DA nga ila nang nagasto sa laing katuyoan.

Nipahibawo ang Bureau of Customs nga P12.3 bilyones ang ilang nakolektang buhis sa imported rice pagtapos sa 2019. Nga mohatod nato sa mas dakong eskandalo sa balaod.

* * *

Bisan sa pagbaha sa imported rice, nga nipaburot sa koleksiyon sa BOC ug nipabarato sa tipasi, nganong hangtod P2 matag kilo ra may naiban sa presyo sa kamerkadohan? Ang DA ra say nipasangil nga gitagoan sa mga negosyante ang commercial rice aron pagpaburot sa ilang ginansiya.

Nisugo si Presidente Duterte sa DA, Department of Trade and Industry, National Bureau of Investigation, ug Philippine National Police pagronda sa mga bodega sa mapahimuslanong mga negosyante. Pagmatuod unsa kamatinud-anon sa pasalig pagtabang sa mga konsumidor ug mga mag-uuma, wa silay nadakpan nga bisan usa ka negosyante.