Baha

Usa sa mahimo natong kasarangang mga molupyo pagtabang pag-iban kon di man hingpit nga paglikay sa baha mao ang pagbutang og tangke sa tubig ug sandayong sa matag ngilit sa mga atop sa atong mga pinuy-anan. Ang sandayong maoy mo-imbudo sa uwan ngadto sa tangke busa kamenosan ang gidaghanon sa uwan nga direktang matagak ngadto sa yuta.

Kon himuon ni sa tanang kabalayan, malaslasan gyod tingali ang kahigayonan sa baha. Kon may baha di tingali sama kalawom sa atong nahiagoman sa nangaging kusog nga bunok sa uwan nga nakapabakwet sa pipila ka molupyo, nakabara sa mga sakyanan ug nakakalas gyod gani og mga kinabuhi ug kabtangan.

***

Sa mga wa pang kakita og sandayong, sayon ra ning himuon. Magpilo ka lang og sin nga ibutang sa kinaubsan nga bahin sa imong atop. Igo ang gidak-on nga makasawod sa uwan nga matagak sa kinatibuk-ang atop. Ihandag og dyutay ang sandayong nga ang labing ubos nga bahin padung sa baba sa tangke.

Agad sa imong kuwarta, makapili ka sa nagkalainlaing gidak-on sa mga tangke sa tubig nga gipamaligya sa mga tindahan. Mga kontraktor nisugyot nga mas maayo ang plastik kay sa lata nga tangke kay di madutlan og taya ug busa di dayon mabuslot. Pilia ang tangke nga may klarong tabon aron nga ang mapundong tubig di kapasanayan sa mga lamok nga nagda og dengue.

***

Pasayloa nga mora kong suhito sa mga sandayong. Kay nakapuyo ang among pamilya sa Mandug, Davao del Sur sa gamay pa kong bata. Tungod sa kanihit sa suplay sa tubig ug sa limitasyon sa gobyerno pagpakatay sa mga tubo sa tubig ngadto sa kabalayan, kasagaran sa kabalayan nagsalig sa uwan isip tinubdan sa tubig.

Uwan maoy among imnon. Tam-is og dyutay kon itandi sa tubig gikan sa ilawom sa yuta. Uwan say among ikaligo. Haskang dugaya nga mawa sa buwa ug kadangog sa sabon ug shampoo. Kay maoy among gigamit sa tanang panginahanglan sa bay, di molahutay tibuok sa tuig ang among masawod nga uwan.

***

Sa mga buwan nga way uwan, magkawot mi sa bas, pila ka dupa gikan sa higanteng Davao River. Paabuton namo nga mapuno ang lungag sa hinay nga tubod sa tubig. Kon matin-aw nang tubig, hinay-hinayan namo og kabo paingon sa balde. Kon mapuno nang balde, hakuton namo og pila ka kilometro paingon sa among bay. Magbalikbalik mi hangtod nga makatigom og igong tubig alang sa pag-inom ug pag-andam sa pagkaon.

Di sama kanihit ang tubig sa Sugbo. Maong kasagaran sa mga molupyo wa magsawod sa uwan. Human sa mas lapad nga mga baha ug atubangan sa nag-ung-ong nga El Niño, bisan wa mahinayon pag-abot niadtong Hunyo, di pa uwahi ang pakig-ila-ila sa sandayong.