Utong, utnga, pusngak mora’g nanganak

Wow gyod ang choice sa mga hurado sa 2nd season sa Pinoy Dream Academy – Uberture (The Dream BIGins) over ABS-CBN Channel 3. Sayod na kita nga nasulod ang atong katagibalangay nga silang Van Louelle Pojas, 18 anyos ug Apple Abarquez, 18 gihapon, sa Academy human mahashasi ang nahabiling 24 ka mga finalists nga gi-trim down ngadto sa 16 plus four other hopefuls on waiting list (ganahan ra ba ko adtong Papa Ranjet Singh hee hee). Kun wa ko masayop nakita ko na nis Van sa mga Bisrak Rakrakan kay siya tong gitarista sa “The Ambassadors” nga “daw sama sa iro nga nagpaghot sa buwan” (smile!). Apan karon dili na halayo nga masundan sab niya ang mga lakang ni Eduardo “Itchoy” Siaboc aka Jay-R Siaboc (kanhi hulip nga vocalist sa Bisrock band “Scrambled Eggs”) nga first-runner up sa nakalabay’ng season sa PDA. Talented nang daan si Van plus duna’y face value, may hungihong nga maungusan pa niya ang nakab-ot ni Jay-R. Eherm! Atong huwaton si Van moingo’g “watch me!”

Nakaingon gyod ko’g wow ang mga hurado sa PDA Uberture kay gilangkoban kini nilang Maestro Ryan Cayabyab nga suki kaayong judge kaniadto sa Ang Bagong Kampeyon nilang anhing Bert “Tawa” Marcelo ug Asia ’s Queen of Songs Ms. Pilita Corrales. Pag-reformat sa maong amateur singing contest on TV (RPN-9 pa man to) ngadto nas Tanghalan ng Kampeyon  (to sound like Tawag ng Tanghalan), si Ryan diha lang gihapon alang sa paghukom kun si kinsa ang mga mananaug sa nadungag nga mga kategorya – ang bulilit portion (for kids) ug Pwede Pa Kami portion (for senior citizens). Bisan tinoora og sa kanhiay’ng panahon dili magtingog ang mga hurado kay ang ilang hukom mabasa ra man diha sa cue card inig anunsiyo na’s mananaug pero tataw kaayo ang kabatid ni Maestro sa pagpili og “bag-ong kampeyon”.

Nindot kaayo ang gibuhiang pagsaway-pahigmata ni Maestro Ryan nga dili tanang rockista moutong-utong, moutnga-utnga, mopusngak-pusngak nga daw nanganak. Nga ginuntan sab ni direk Joey Javier Reyes og himantay, “oo nga ano ba yan, parang ere nang ere, hindi tuloy marinig kung ano’ng sinasabi.”

Daghan ko’g gipakpakan nga mga Pinoy movie directors like Mike de Leon (Bayaning Third World) ug Adolf Alix (Pagdadalaga ni Maximo Oliveros), apan pipila lang ang susama kang Joey nga maayong modirehe og “political satire” sa telebisyon sama niadtong “Abangan ang Susunod na Kabanata”. Maong naikag ko rong mamati sa mga constructive criticisms ni direk Joey kay dunay direksyon ang iyang mentoring style.

Nindot kaayo ang pagpasabot ni direk Joey nga ang PDA nangita og performing artist dili lang basta kay mangantahay. Isip media performance mentor sa Academy, iyang gipasabot nga lakip na sa paghukom ang pagtimbang nila kun may commercial value ba ang performer o wala, may stage prowess ba, madala ba’g make-over ang dagway ug ang personalidad.

Samtang ang nakapatandog gyod nako mao ang overall voice mentor nga si Katherine Frances “Kitchy” Molina, assistant professor sa UP College of Music ug chairman sa voice and music theatre/dance department. Gigiyahan gyod niya ang PDA scholars kun unsaon pagbuka og ensakto ang baba aron dili mag-ugom sa lyrics, correct posture aron makabirada og igong hangin gikan sa diaphragm, pagtuyhakaw sa liog ug saktong tilting sa ulo ug binat sa tangkugo aron maplastar sab ang voicebox. Niining paagiha, dili mapiit ang tingog.

Tungod kay kitang Pinoy mahiligon man manganta, kasagaran nga makamao nagtoo nga ang pagkanta pagpabuhagay lang sa melodiya, ritmo ug mensahe. Gitumbok sa mga hurado labi na ni headmaster Ryan nga dili ni basta mokanta lang ka’g videokehan nga makagunit gani’g microphone hala birit dayon. Ang pagkanta sa PDA naglakip sa pagpangita sa angayan nga kanta nga mohaom sa imong voice range, pagsabot sa mensahe ug emosyon sa kanta aron sakto sab ang imong iduyog nga facial expression niini kun mag-emote na kas entablado. Kun ang usa ka scholar walay nasabtan sa iyang kanta (tema, emosyon) mosangko gyod nga mora siya’g nasul-an o nasudlan. Matod pang direk Joey, “ano ba yon? Hindi ko maintindihan, para siyang sinaniban?”

Diha man goy finalist nga gikan pa’s Netherlands ug tibook kaayog tingog nga Shirley Bassey ang tirada. Nagpangedaron pag 15-17 ang maong batan-on. “I don’t think she can give justice to such a mature song from a mature performer. She’s trying to imitate Shirley and she’s not even 20 yet,” ni Joey pa.

“The performer in each scholar” – mao sab ni ang gipangita ni Kitchy; dili kay basta na lang manundog sa istilo sa mga current artists.

Nabantayan bitaw nako nga daghan kaayong ganahan aning “Umbrella” ni Rihanna; wayok kaayo ang ubang manganta niini kay bisa’g dili bagay sa ilang tingog pugson gyod. Kanang bahin diha nga “ella, ella, ella” wa nay arayb kun lain ang mokanta. Si Rihanna lang ang makahatag sa saktong “phrasing” niana kay nabubuan man na niyas iyang istilo ug iyang hiyas isip black performer.

Lain sab nga problema sa mga scholars mao ang diction. Pananglitan kanang pulong nga “too”, daghan ang mo-pronounce ana’g “tcho” as in “tcho much heaven, inay too much heaven”. Kana sab magkabaylo ang “b” ug “v” ug “p” ug “f”, minus kaayo na sa mga singer-wannabe. Matod pa ni broadcaster Tina Monzon Palma, kun kitang mga Pinoy gusto nga makaigo gyod sa saktong pronunciation (dili pronounciation!) labi na diha sa atong pagkanta, atong paminawon si Nora Aunor. Sayod na kita nga wala gyod intawon nakatunob sa kolehiyo si Ate Guy tungod sa iyang naagiang kalisod, namaligya man gani siya’g iced water sa kilid sa riles sa tren sa Iriga, “but she is so far the only Pinay singer who could pronounce English words perfectly, at walang twang ha, kasi di natin kailangan ang twang,” matod pa ni Tina. 

Balik ni Kitchy, samot kong giganahan sa dihang iyang gihisgotan atol sa ilang deliberasyon nga di niya mahimong palutson ang kondisyon sa usa ka scholar nga “hirap talaga sa intonation”. Maglisod sab ko’g pasabot dinhi may kalabotan sa intonation pattern kay tingog man atong gamiton ani ug wala may audio feature kining atong mantalaan for obvious reasons hee hee. Kini ra bang “lilt” sa tingog maoy atong ikonsiderar dinhi. Lisod ipaagi natog sinuwatay. Masabtan ra ni ninyo sa inyong pagpunay og sunod sa pagabuhatong pag-criticize ug scrutinize sa mga hurado ngadto sa 16 scholars sa ilang dugang pang mga mentoring sessions sulod sa academy.

Meanwhile, pasalamatan nako ang akong mga music teachers kay usa ko sa nisugod nga yabag – as in tone deaf – sa ilang music class ug ila kong natabangan nga pangitaon ang mga kantang haom sa akong voice range, pinasubay sa “alto”; hangtod nga nahimo kong kabahin sa children’s choir kaniadto sa ASMS de La Salle sa Lutopan, Toledo City.

With mentors like Madamme Milagros Loyola on piano, anhing Angelita Secuya on guitar ug anhing Stella Conta sa piano gihapon, ug si Mr. Ernesto Isagan – on keyboard sab - sa kanhi Andres Soriano Memorial School de La Salle – nabuhi gyod ang ilang gitanom nga panultion dinhi kanako nga “all things must perish from under the sky, music alone shall live.”

Busa padayon natong i-explore ang atong mga potensyal diha sa natad sa pangmusika. “We get dirty, we get messy, we get filthy; but see we learned.”

Kay matod pa ni Friedrich Nietschze “without music, life would be a big mistake.”