CEBU, Philippines — Mananahi iyang mga ginikanan ug malisud ang ilang kinabuhi kaniadto samtang nagdako sa Barangay Pardo niining dakbayan. Gani, nakapangutana siya sa iyang kainosente kaniadto kun makasakay ba kaha siya og eroplano ingon man awto. Ang maong kalisdanan maoy nagtukmod kang Rizza Navales aron maningkamot ug makigbisog sa kinabuhi.
Nangandoy siya kaniadto nga makapanag-iya og Barbie doll. Ug lagi kay apike man sila sa aspetong pinansyal, gipalitan siya sa iyang inahan sa ukay-ukay. Tambok ug hiwi matud pa og porma ang maong monyeka—dili gyud Barbie doll tan-awon.
Nasinati sab niya nga magsuwa lang sila og mantika ug asin ug aduna say higayon nga mangayo na lang sila og “apa” sa lumpia sa ilang silingan ug mao kini ang ilang mantikaan aron nga mahimong ilang ibahog sa ilang kan-on.
Sa kalisud sa ilang kinabuhi kaniadto, dili niya malimtan nga ang ilang balay, giguba sa Bagyong Ruping mga dekada na ang nilabay. Sakit matud pa sa dughan sud-ongon nga gikusokuso sa makusog nga hangin ang ilang balay.
Pagligid sa mga katuigan ug pinaagi sa iyang determinasyon, sikat na nga singer sa Las Vegas, USA si Rizza, nakapatukod na og dakong balay nga adunay lima ka mga lawak ug makahimo na kaayo nga mupalit og daghang Barbie doll kun maoy iyang kabubut-on.
Gisaysay ni Rizza sa online show sa Banat News nga MARKado nga nadiskubre sa ilang silingan ang iyang katakus sa pagkanta human niya giawit ang “Woman In Love” ni Barbara Streisand. Naliwat siya sa iyang inahan nga kamao mokanta.
Sa una niyang salmot amateur singing contest sa ilang pakyas siya pag-angkon sa first prize apan wala lang siya manumbaling niini.
Sa ikaduhang higayon, nanulong na siya sa mas dako nga kompestisyon sa Barangay Bulacao kun diin kapin sa 50 kabuok ang nagtigi. Kay wala matawag ang iyang pangalan sa ikatulo ug ikaduhang pwesto, naghinayhnay na lang siya og lakaw pauli apan sa dihang distansya na gyud sila kaayo, gideklara siya isip kampyon.
“It took me awhile to realize nga makatabang ko financially pero akong mama gyud ang nagpush nako nga moapil. Mahibung nalang ko kay apil nako sa Carbon, gipalista na akong pangan. Naabot nako sa Inayawan”, asoy pa ni Rizza.
Giklaro niya nga bisan pa man og nag-apil-apil na siya og singing contest, nalingaw siya sa iyang pagkabata pinaagi sa tradisyonal nga mga duwa.
Sukad nga misulod na siya sa pag-apil og mga singing contest, nagpadayon na gyud kini ug ang iyang pagkanta mao na sab gyud kini ang nahimo nga pangita aron nga makabayad sa mga bayrunon sa eskwelahan sa dihang anaa na siya sa kolehiyo.
“Usahay ganahan ko nga mofocus lang sa usa kay syempre kay mokanta ka, magpraktis niya magmemorize pa sa kanta, unya magtuon mao na nga ma-divide lagi ang akong hunahuna. Okay lang kay nakapasar pero makapressure. Og naa lang gyud toy kwarta ang akong ginikanan para makasupport nako sa college, mofocus gyud ko”, suma pa niya.
Natapos ni Rizza ang HRM apan damgo gyud niya nga makakuha sa kurso nga Nursing gumikan kay nakita niya nga financially-stable gyud ang maong kurso kun makatrabaho na.
“Nag-HRM nalang ko kay ako to gikuha kay nikanta man ko sa hotel so gibalance nako kay ang ako lang kay kana lana relevant sa akong school ug sa akong gig kay ako nalang giusa aron dili nako maglibog kay didto man sab ko nga nag-practicum sa Cebu Plaza”.
Dugang pa niya nga magkara-kara gyud siya sa panahon sa iyang practicum gumikan kay inig human niya sa pagserve sa iyang mga guest ug paghuman sa iyang kabilinggan sa iyang practicum, magdali-dali na sab siya og pangandam aron nga kantahan ang mga guest sa maong hotel.
Ang Cystal Voice of Asia nga si Sheryn Regis maoy kanunay niyang ikasangka kaniadto sa mga singing contest dinhi sa Sugbo. Giklaro niya nga “healthy competition” lang kadto gumikan kay magkatrabaho sab sila ni Sheryn sa banda.
Nagminyo na siya Rizza ug nagpahiluna sila sa Japan ug didto na sab siya mipadayon og pagtrabaho ug sa maong nasud, aduna na siya'y album nga nagsilbi nga compilation sa iyang mga awit ug gihatag kini niya sa iyang higala.
Ang iyang higala kinsa ganahan kaayo maminaw sa iyang tingog nipatukar sa maong compilation nga maoy nadunggan ni Ida Henares sa GMA-7 hinungdan nga mao kini ang usa sa rason nga nauli siya dinhi sa Pilipinas ug nagpaubos og audition.
Dili lang sa GMA-7 nagpa-audition si Rizza apan lakip na sab sa Universal Records. Unya nahimo siya nga kabahin sa unang delegasyon gikan sa nasud alang sa World Championships of Performing Arts niadtong 2005 kun diin nakauban niya si Jed Madela.
“Nerve-racking kay first time sa US. Kani laging English nato nga di magkadimao,” himuot na paghinumdom niya.
Memorable ang mga kasinatian ni Rizza sa WCOPA gumikan kay nakatikang siya sa lugar nga gidamgo lang niya niadtong bata pa lang siya. Gawas niana, nahimo siya nga “Overall Female Vocalist”, ug nasulod sab siya sa finals sa duet category.
Sa pagbalik ni Rizza sa nasud, puno gyud ang iyang schedule gumikan kay nahimo na siya nga kabahin sa GMA-7 show ug aduna sab siya'y training sa iyang pagkanta gumikan kay usa sab gyud siya ka music artist sa Universal Records. Isip Kapuso talent, mu-uli si Rizza sa Sugbo matag weekend alang sa OI Show Nato Ni, ang Sunday variety show sa GMA7-Cebu.
“After two years nako sa GMA kay naay offer nako sa Las Vegas and nag-training ko didto for a year for a show then kauban mi ni Ciara Sotto”, suma pa niya.
Matud pa niya dako gyud ang nahimong tabang ang WCOPA sa iyaha gumikan kay aduna silay guesting sa Las Vegas ug didto na siya nadiskobre.
“It's a little bit challenging for Filipinos kay kasagaran gud sa street shows, you won't even see show nga naa gyud sa mainstream. Ang akong naapilan kay they've been there and playing the show for about 15 years. Long running ang ilang show and I was fortunate enough”, siya miingon.
Dugang pa niya nga nagsugod gyud siya sa banda sa una ug ang iyang mga kauban mao ang mga bigtime na sab nga mga propesyonal nga mga manukaray.
“Blessing gyud ni sa Ginoo pud nako kay daghan ra ba nga mga Filipino pud nga dugay na niya ako kay pag-abot nako didto kay nahatagan dayon ko og opportunity nga nga nakasud ko nga show.
Tuig 2007 sa dihang nagsugod siya og pahiluna ug panikaysikay sa Las Vegas ug hangtud karon mao gihapon kini ang industriya nga iyang gitrabahuan.
Bisan pa man sa iyang pagsulay nga nasinati sab sa maong dapit, pabilin siya nagmalig-on ug mapasalamaton sa mga naangkon niya nga kalampusan nga dili lang siya ang nakatagamtam apan lakip na sab ang iiyang pamilya nga usa gyud sa nagtuklod kaniya sa pagsulod sa maong industriya.
“I'd always love to come home and to perform for my fellow Cebuanos kay diri ko nga nagsugod, ug dinhi na-mold ang akong talent so you know, I always like look back from growing up from nothing to having something”, panapos niya.