CEBU, Philippines - Gisil-ing nako kanunay ang kagahapon. Alang kanako ang nangagi usa ka bahandi nga halandumon sa tawo, mga kalihukan ug mga di kalikayang mga hitabo nga makatabang sa pag-umol sa hinungdan nga nakahimo kanako nga mao ako karon.
Ang akong amahan, si Don Vicente Gullas usa ka abogado sa iyang propesyon ug usa usab ka magtutudlo. Ang iyang pagmahal ug pag-amuma sa mga kabataan sa nasud di matugkad. Kining maong gugma ug pag-amuma maoy nagdasig kaniya sa pagtukod sa Visayan Institute (di University of the Visayas) sa tuig 1919.
Ang akong inahan , si Inday Pining Rivera Gullas maoy akong espirituhanong kusog, ang giya nga nagadan-ag sa tanang mga hagit sa kinabuhi nga akong giatubang. Siya usa ka inahan, doktor ug magtatambag nga gihimong usa .
Ang akong uyoan, si Paulino Gullas usa ka maayong laki nga abogado, nga gitawag nga abogado de campanilla . Apan ang iyang gugma napunting sa pagpanuwat og balita hinungdan nga gitukod niya ang The Freeman sa maong tuig kadungan sa pagtukod sa akong amahan sa Visayan Institute.
Apan si Tiyo Paulino nalambigit usab sa politika. Nahimo siyang sakop sa Philippine Assembly ug usa sa pito ka piniling mga tawo nga giiisip sa ilang panahon nga labing maalamon sa tibuok nasud, kinsa misuwat sa Batakang Balaod sa Pilipinas niadtong tuig 1935. Gumikan sa pagkalambigit niya sa kalihukan sa politika nahimong hinungdan sa pagbiya niya sa pagdumala sa The Freeman niadtong 1934.
Ang The Freeman, hingpit nga nawala sa sirkulasyon niadtong 1934, ang tuig nga maoy akong natawhan. 32 anyos lang ako niadtong 1965 dihang gigiyahan ako sa Espiritu Santo, ug nakahukom ako sa pagbanhaw sa The Freeman.
Gumikan sa kamatayon ni Tiyo Paul, nananghid ako sa iyang biyuda, nga si Tiya Hilda Kilayco Gullas kun mahimo ba nga akong banhawon ang The Freeman, si Tiya Hilda di lamang igo nga misugot apan mihatag usab sa iyang bendisyon alang sa maong proyekto.
Mihukom ako sa pagbanhaw sa The Freeman tungod kay nakita nako nga ang Cebu nagkinahanglan og way gidapigan ug way gikahadlokang pamantalaan nga tinuod nga mobarug sa iyang kaugalingon, ang pamantalaang mosuta sa kamatuoran ug moimprinta niini sa higayong makit-an kini.
Aron makatabang niini, akong gigamit ang kaalam ug kasinatian sa usa ka batid ug beterano sa pamalita nga si Juanito Jabat maingon man ang akong tawo sa Biyernes, nga si Balt Quinain.Kaming tulo nga gitawag kaniadto nga The Three Musketeers mitrabaho adlaw ug gabii hangtud nga migawas sa unang higayon nga pagkabanhaw sa The Freeman, nga niadtong tungora maura og porma sa usa ka magazine.
Among gigamit ang mga kahimaman sa imprinta ug mga kawani sa J and J’s Printers, usa ka kompaniya nga akong kaugalingon.
Si kanhi Senador Gerardo Roxas , kinsa suod kaayong higala sa akong igsuon nga si Eddie, maoy mitambag kanako ug nagkanayon “Dodong kun gusto ka ang The Freeman mahimong bahin inadlaw-adlaw nga panginabuhi sa katawhan, himoa kana nga inadlaw, di kay senemana”. Usa kadto ka hagit nga bug-at alang kanako, ilabi na ang bahin sa gastohanan niini matag adlaw nga ang tanan maggikan sa akong bulsa, tungod kay ang kinitaan sa advertising sa maong panahon di pa kasaligan ug maglisud sa ginansya.
Apan tungod sa kadako sa akong pagtuo nga basta kauban lamang nimo si Señor Santo Niño, si Mama Mary ug ang Holy Spirit, di ka mapakyas sa mga hagit nga giatubang sa imong kinabuhi. Didto akong natataw nga pinaagi sa ilang tabang nadumalahan nako ang The Freeman nga nag-inusara sud sa 39 anyos.
Apan ako usab nga gilantaw ang umaabot pang mga tuig alang sa The Freeman. Ang The Freeman mahal kaayo alang kanako nga di basta-basta isalig nako sa lain.
Busa niadtong 2004, ang maong pamantalaan gitipon sa The Philippine Star, nga mipasawo ug migiya sa akong pagpanguna sa pamantalaan.
Apan ang 39 anyos sa solo nako nga pagdumala wa ako maglakaw sa awaaw nga parke. Ang labing sakit ug makapasubo nga bahin sa kasaysayan nga nasugatan sa akong kinabuhi nahitabo sa tunga-tunga sa 39 ka tuig sa dihang ang mga tawo nga akong gisaligan ug natabangan sa daghang mga paagi midunggab sa akong likod nga way bisan gamay nga konsensya. Mao kadtoy labing masulob-ong bahin sa akong kinabuhi sa dihang hapit tanang trabahante sa editorial section sa pamantalaan nagdungan sa pagpanghawa ug mibalhin sa laing pamantalaan sa tinguha nga mamatay ang The Freeman. Gani gipublikar pa gyud nila ang ilang pagbiya sa atubangan nga pahina sa akong pamantalaan. “Giluto ko sa akong kaugalingong mantika”, sumala sa gisulti sa mga tawo kinsa misimpatiya kanako sa maong higayon.
Unya, akong nahinumdoman ang akong pagpadasig ug pagtabang sa usa sa akong mga empleyado, kinsa usa ka estudyante sa architecture sa UV, nga mikuha og photography. Akong gitanyag kaniya ang maong kurso alang kaniya nga namatud-an usab nga dakong kalampusan sa iyang kaugalingong kinabuhi nga sa samang higayon nakapadaog kaniya og dagko kaayong mga award nga labing nakapainila kaniya sa komunidad sa media. Apan sa way tino nga rason, nakahimo pa siya sa pagbiya kanako ug mibalhin sa laing pamantalaan.
Mao kadto nga atol sa maong mga gutlo sa kasakit sa pagluib, nga akong nasuta nga ang tawo, sa natural nga kinaiya di gyud diay kaantigo magpasalamat ug puno sa kamalimtanon. Kun ugaling dili ka mao, busa wa kay labot niini.
Apan bisan pa niini, ang The Freeman midaug og daghan ug dagko kaayong mga award sa daghang mga katuigan ug igo na kaayo kining dakong bawos kanako. Kini dugang pa sa abilidad sa pag-ingon nga sa way kahadlok ang The Freeman nahimong usa ka training ground o bansayanan sa daghan kaayong maayong laki ug babaye karon nga magsusulat og balita sa pamantalaan kinsa nabantog na sa maong natad.
Niadtong 2001, si Eddie, nga akong igsoon mihangyo kanako nga mokandidato sa pagka-kongresista human mabahas ang iyang termino isip representante sa unang distrito ang katungdanan nga iyang gihuptan sulod sa daghang katuigan . Sa maong higayon nihit ang kuwarta , apan nahimo nang isyu sa maong bahin sa merger kun pagtipon sa mga negosyo. Ang The Freeman nakadawat sa maong higayon og daghan kaayong tanyag bahin sa merger. Apan ang labing maayong tanyag nga nakapadani kanako mao ang sugyot sa pagtipon sa Star Group of Companies sa pamilyang Belmonte. Human nako konsultaha si Mr. Jabat ug mga kawani, nakahukom ako sa pagpadayon sa pagtipon sa Star. Hangtod nga miabot ang 2004, dihang natapos ang usa nako ka termino s a Kongreso, akong gisanong ang merger tali kang Mr. Miguel G. Belmonte, ang presidente ug CEO sa The Philippine Star.
Apan sa wa pa ang maong merger kun pagtipon, may dako na kaayo akong laraw alang sa The Freeman.Gani human ako dunggaba sa likod , nagplano ako sa pagpalit og modernong mga ekipo alang sa maong pamantalaan ug nangita ako og usa ka luna alang sa usa ka housing project nga duol sa siyudad alang sa mga kawani sa The Freeman kinsa matinud-anon, buotan ug tinuod nga mga professional. Gusto ko nga ang nanarbaho sa maong pamantalaan may kaugalingong balay. Akong nahunahunaan nga mao kini usa sa mga paagi nga akong ipakita niadtong miluib ug midunggab sa akong likod nga si Dodong may igong kaisug sa pagpakigbisog taliwala sa bug-at nga mga pagsuway sa kinabuhi.
Samtang saulogon nato ang ika-93 nga anibersaryo sa The Freeman karong adlawa, malaumon ako ug nangaliya nga ang mga tawo sa The Freeman ug sa iyang igsoong publikasyon nga mao ang Banat News, ilabi na sa mga bag-o pang mga kawani, nga sa pagkakaron nahimo nang 170, molingi ug mahinumdom sa mga tawo nga nahimong kasangkapan sa pagbanhaw sa The Freeman ug mitukod sa Banat News. Kining mga tawhana naka-amot og dako kaayo sa The Freeman nga namao sa pagkakaron. Kay dili nako matino kun hain kaha sila karon kun wala pa ako maningkamot sa pag-atubang sa mga hagit sa pagbanhaw sa The Freeman.
Ang akong amahan, si Don Vicente, nainila kaayo sa iyang mga makapadasig nga mga pulong sa kaalam ug nahinumdoman nako ang iyang giingon “Dodong, ang The Freeman isip usa ka pamantalaan gamhanan kaayo. Sa mga kamot sa mapahimuslanong mga tawo, makadaot kini. Apan sa mga tawo nga mahadlukon sa Dios , kinsa nakaila sa Sugbo sa kinasingkasing, ug labaw sa tanan, adunay kaligdong ug baruganan halayo kaayo ang iyang kalainan”
Sud sa daghang mga katuigan ang The Freeman nakahimo og dako kaayong kalainan. Usa kini ka pagkaon sa kahayag ug kahimanan sa paglaum alang sa atong sosyidad. Unya atong ipadayon ang maong pagkaon sa kahayag pinaagi sa inyong abag, sa atong mga tigbasa ug mga advertiser samtang magpadayon kita sa pag-aginod padung sa nagkaduol nga unang siglo sa labing karaang newspaper sa Cebu, pito na lang ka tuig gikan karon. (BANAT NEWS)