EDITORIAL — Paon sa China ang ilang barko

Sa mga nanglabay nga mga adlaw nabalita og maayo kining pagsige og bahis-bahis sa mga barko sa Chinese Coast Guard diha sa kadagatan sa Zambales, gani niadtong miaging adlaw, dunay usa niini nga 35 nautical miles nalang gyud gikan sa atong baybayon sila nagbahis-bahis.

Kaning gibuhat sa China, walay laing mensahe para sa Pilipinas. Nga kaya nila tang bastuson diha mismo sa sud sa atong tugkaran.

Hinuon, sa international law, giingon nga 12 nautical miles lang ang makonsiderar nga territorial waters sa usa ka maritime nation nga sama sa Pilipinas.

Sud sa 12 nautical miles, ang ekslusibong soberiniya sa usa ka nasud diha sa kadagatan, sa ilawom niini, sa kahanginan.  Kun ang usa ka dili imbitadong barko o wala mananghid nga barko mamugos og sulod niini, mahimo kining atakihon sa nasud nga dunay soberiniya sa lugar.

Mao bitaw ni ang rason nganong ang Amerika magpatapsing-tapsing sab og agi sa kadagatan sa China ug walay mabuhat ang naulahi kondili ang pagsunod-sunod lang ug pag-isyu og radio challenge.

Kining 12-nautical miles nga distansya gigamit kini sa US aron palaguton ang China, mao sab kini karon ang gihimo sa China, ang palaguton ang Pilipinas sa ilang pagbahis-bahis. Makalibog ang balaod sa mga wala masuhito bahin aning mga teritoryo. Gawas sa territorial waters, naa say continental shelf boundaries, duna say exclusive economic zone (EEZ) nga 200 nautical miles gikan sa baybayon, managlahi ang gamit niini.

Pwedeng isipon nga nanungog ug bastos ang China sa ilang ginahimo karon diha sa kadagatan sa Zambales. Dili unta mapokus ang atensyon sa PCG ug sa atong gobiyerno aning pagbahis-bahis nila duol sa kabaybayonan sa Zambales.

Pasagdi lang na sila, basta dili sila mosulod sa 12-nautical miles, legal pa ang ilang gibuhat. Kinahanglan lang silang monitoron apan dili kinahanglang padad-an og mga barko aron lang sila panid-an.

Posibleng pangilad lang kini kay sayod ang China nga gamay ra og barko ang Pilipinas ug gusto nilang mahurot kini og lawig pagsige og sunod-sunod sa ilang paon.

Tungod kay duna silay laing dakong plano nga buhaton diha sa Ayungin Shoal, Scarborough Shoal, Recto Bank ug uban pang teritoryo sa Pilipinas diha sa West Philippine Sea.