EDITORYAL - Global climate emergency

Milyon-milyon ka tawo sa tibuok kalibotan ang kanunay nga maapektahan sa mga katalagman dala sa kinaiyahan. Kining tanang epekto sa climate change tungod sa global warming o pag-init na sa temperatura sa kalibotan karon.

Sumala pa sa World Meteorological Organization sugod Enero hangtud Septiyembre 2024 niabot na og 1.54°C ang temperatura sa kalibotan karon, mas taas sa gitakda nga 1.5 degree Celsius baseline temperature nga gisaad sa mga adunahang mga nasud nga mentinahon.

Niadtong tuig 2015, dul-an 200 ka mga nasud sa kalibotan ang nipirma sa Paris Agreement nga misaad nga magtinabangay nga dili molapas sa gitakda nga 1.5 degree Celsius ang kainiton sa kalibotan.

Nakita sa pagtuon nga kun mosobra na gani niini, dunay negatibong epekto ang climate change sa tibuok kalibotan nga dili na makorihian pa o mausab. Hain naman ang ilang gisaad sa maong kasabotan?

Karong tuiga,  gihimo na sab ang Conference of the Parties o (COP29) didto sa Baku, Azerbaijan sa Central Asia diin nagtapok ang nagkadaiyang mga representante sa mga nasud ingon man mga cause-oriented groups, mga pribadong dagkong kompanya aron tukion ang mga angayng buhaton aron mapugngan ang epekto aning global warming. Daghan nang nangaging mga dekada nakahibalo na ang mga tawo ug ang mga gobiyerno sa nagkalain-laing mga nasud nga ang polusyon ug ang walay hunong nga pagpamutol sa mga kahoy sa kalasangan maoy hinungdan niini, apan walay napakabana.

Sa tibuok Asya Pasipiko, ang Pilipinas maoy pinakaunang nasud nga pirmeng bwena-manong latuson og mga bagyo gikan sa kadagatan sa Pasipiko. 

 Ang Pilipinas dunay average nga 20 ka mga bagyo kada tuig, pipila niini nahimo pang mga super typhoons sama sa Yolanda ug Odette sud sa napulo ka tuig nga nakalabay. Dako og papel ang Pilipinas pagkombinsir sa kalibutan nga pangusgan ang pagugmad ug pagpalambo sa renewable energy sources ug hunongon ang paggamit og fossil fuels kay mao ni ang dakong kontribyutor sa polusyon karon. Apan paminawon kaha kini sa mga dagko ug adunahang mga nasud? Kinahanglan na gyud tingaling modeklarar ang United Nations og global emergency tungod niining padayong pagsaka sa temperatura sa kalibutan nga niabot na karon og 1.54 degree Celsius ang kainiton.