EDITORYAL - “Kuyog-baboy” nalang ang China

Napasar ug nahimong hingpit nga balaod ang ‘landmark’ nga maritime law sa Pilipinas o Maritime Zone Act human kini gipirmahan ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. niadtong adlaw nga Biyernes, Nobiyembre 8.

Kun positibo kining dawaton sa ubang claimant countries sa Southeast Asia diha sa South China Sea, mahusay kini sa linaw nga paagi.

Gipirmahan sab ni Marcos ang Archipelagic Sea Lanes Act, diin giestablisar ang mga rota sa mga langyaw nga barko nga moagi sa kadagatan sa Pilipinas.

Nagpasabot kini, nga dili na basta-basta  makalusot-lusot lang ang mga langyaw nga barko sa bisan asang dapit sa kadagatan sa nasud.

Sama sa gipaabot, mikisi-kisi dayon ang China aron magpatagad ug mipagawas og pamahayag nga kusganon nila kining gikondenar kay maapektahan kuno ang ilang soberiniya ug maritime rights ug interes diha sa SCS.

Makatabang ang maong balaod kasungian sa Pilipinas sa Vietnam ug Malaysia kansang mga utlanan nagsapaw.

Pinaagi niini, makita kun asa ang utlanan sa kadagatang legal nga gipanagiya sa Pilipinas ug anhi sila makapanukad aron sab linyahan ang ilang mga utlanan ug basin himuon nilang basihan sa paghimo sab og ilang kaugalingong balaod.

Kaning Maritime Zone Act pinasubay i sa 1982 United Nations Conventions on the Law of the Sea (UNCLOS) ug sa 2016 Arbitral Ruling gikan sa The Hague nga nipabor sa Pilipinas sa dihang ang naulahi misang-at og kaso didto sa International Tribunal on the Law of the Sea (ITLOS) batok sa China. Tungod sab niini, aduna nay legal nga balaod nga magtakda sa katungod sa Pilipinas diha sa West Philippine Sea nga giangkon sa China nga ilaha.

Ang 90 porsiyento sa tibuok SCS giangkon  sa China  samtang ang ubang claimant countries nagbase sab sa ilang 200-nautical miles exclusive economic zone (EEZ) subay sa UNCLOS.

Gipaabot nga duna nay tamdanan alang sa negosasyon ug mga kompromiso tali sa Pilipinas, Vietnam ug Malaysia. Maparehas kini sa gibuhat sa Pilipinas ug Indonesia pipila ka tuig na ang nakalabay diin gihusay ilogay sa teritoryo.

Kun magkasinabot ang Pilipinas, Vietnam ug Malaysia mura nalang unya og “kuyog-baboy” ang China tungod kay ubos sa UNCLOS wala kini katungod sa tibuok SCS.