EDITORYAL - SCS kinahanglang hisgutan pirme

Sobra katunga sa mga miyembro sa 10-member Association of Southeast Asian Nation (ASEAN) ang matud pa nipadayag og suporta sa Pilipinas alang sa pagpabiling malinawon ug hapsay ang South China Sea.

Si Presidente Ferdinand Marcos Jr. namahayag niini sa mga sakop sa media didto sa Laos atol sa ika-44 ug ika-45 nga ASEAN Summit didto sa maong nasud, miingon, ang maong mga nasud nga dili niya buot hinganlan aron dili piiton sa China,  nipadayag nga mopadala sila og mga barko aron motabang sa pagpatrolya, joint exercises, dunay mitanyag nga motabang sa pakig-negosasyon ug uban pa.

Kun kahinumdoman sa kasaysayan sa ASEAN, naglisod ang mga nasud nga gipang-ilogan sa China og mga teritoryo sa pagkuha og suporta sa tanang miyembro sa maong regional bloc tungod sa ilang kahadlok sa higanteng silingan.

Gani, makadaghang higayon nga dunay ASEAN summit nga pirme lang ipadaplin ug dili seryusohon ang pagtuki sa South China Sea disputes hinungdan nga walay solidong baruganan batok sa China.

Halos ang tanang miyembro sa ASEAN nagsalig ang ekonomiya sa China, gawas pa, kusog kaayong manuhol ang China sa mga nasud nga dili direktang apektado sa maong kasungian pinaagi sa pagpautang, mga infrastructure projects ug uban pa.

Apan ning bag-ohay lang, nagkainit na og maayo ang tensiyon, hasta ang Vietnam nakatilaw sab sa bayolenteng mga gipangbuhat sa Chinese coastguards ngadto sa ilang mga mananagat.

Gipangkulata ug giguba sa mga Chinese ang mga mananagat ug ang ilang mga gamit. Dako kaayong bali sa unta gipanumpaang tahas sa tanang coastguards sa tanang kanasuran nga moprotektar sa mga inosente ug nagkinahanglan og tabang diha sa kadagatan.

Gipasabot ni Marcos nga kinahanglang walay puas ang pagpublikar sa tanang gipangbuhat sa China sa mga tapuk-tapok sa mga lider sa nagkadaiyang nasud sama sa ASEAN aron masayod ang kalibutan.

Subling giawhag ni Marcos ang ASEAN nga paspasan ang pagmugna sa dugay na kaayong natanggong nga regional code of conduct aron mapakgang ang pagulbo sa giyera. Apan negosasyon bahin niini pirme lang mahunong ug walay nakab-ot nga kasabutan tali sa mga nasud sa ASEAN, gituohan nga pasekretong gi-presyur sa China ang mga member states nga dili uyonan ang unod sa code of conduct tungod sa ambisyon niining maangkon ang tibuok South China Sea.