EDITORYAL - Pagsalbar sa kadagatan sa Mactan

Ang Isla sa Mactan mapasigarbuhon kaayo sa ilang seafoods nga matud pa gikan sa palibot sa ilang kadagatan. Gani pambato nila kini sa mga de primera klaseng mga hotels, resorts ug restaurants sa siyudad para sa mga bisita ug sa mga turista, lokal man o langyaw.

Apan 10 ngadto sa 20 ka tuig na ang nakalabay dako kaayo og deperensiya dili lang sa presyo kondili sa gidak-on ug gidaghanon ang mga baligyang shellfish sa Mactan karon. Kadaghanan gagmay na kaayo ug daw wala pa makapangitlog, kun dunay sakto ang gidak-on, mahal, kay gikan diay sa laing lugar.

Bisan ang mga manginhasonay sa kasikbit nga lungsod sa Cordova nga nabantog sab dili lang sa bakasi kondili hasta pud sa kinhason ug danggit, dili na parehas kaniadto kaabunda ang makuha.

Kun ang mga magbalantay sa kadagatan sa tibuok isla sa Mactan nagmonitor gyud sa ilang coral reefs nga kumon nga panagatan sa mga lokal nga mananagat, nakita unta nila kun unsa na kaguba ang ilawom niini.

Gikan sa mga reefs palibot sa mga gagmay’ng isla nga sakop aning duha ka LGUs hangtud sa mismong baybayon sa mainland makita ang mga dagkong mga bato nga gipang-ukang ug wala na ibalik sa normal nga posisyon.

Matud pa mga manginhasonay, mamanaay ug uban pa ang responsible niini. Ang resulta nangamatay ang mga corals nga nanubo aning mga batoha nga gisaligan pud sa ubang marine life. 

Nakaguba kini sa marine ecosystem ug nakaapektar sa fish stocks sa ilang kadagatan. Pun-an pa ang mga plastic nga basurang nanglutaw ug nihabol sa mga corals diha sa ilawom. Ang pagnihit karon sa seafoods nga makuha diha sa duol, resulta kini sa unregulated, unrecorded, overharvesting o overfishing ug coral destruction sa mismong mga lokal nga mga mananagat nga 24/7 mimalmal sa ilang kadagatan ug ingon man mga bisita.

Manghinaut lang ta nga kining alternatibong panginabuhian nga buhaton sa Lapu-Lapu City para sa mga illegal fishers pinaagi aning Coral Rehabilitation and Marine Sanctuary Relaunch makatabang.

Hugtan sab unta ang pagbantay batok sa paggamit og pinong pukot, kuskos o cyanide, tiklong o dinamita ug pag-ukang sa mga bato kay kini destructive fishing.  Kinahanglang tudloan ang mga lokal nga mananagat og mga pamaagi sa sustainable fishing aron magpabiling abunda ang ilang kadagatan.