EDITORYAL — Tukmang kahoy ang angay itanom

Wala nay mati-ti bisan patak nga tubig gikan sa Buhisan Dam diha sa Barangay Buhisan sa Dakbayan sa Sugbu. Ang maong dam maoy usa sa mga dakong tinubdan sa tubig nga gigamit sa Metropolitan Cebu Water District nga gisuplay sa katawhan.

Nganong wala nay tubig? Kini tungod sa grabeng kainit sa panahon nga nasinati karon kay nagkadungan ang ting-init ug ang El Niño nga napagrabe sa pagsaka sa temperatura.

Ang tubig usa sa mga nag-unang panginahanglan aron mabuhi ang mga mananap, mga pananom ug mga tawo. Busa, nag-una unta pirme ang pagsiguro nga dili mahubsan niini ang usa ka lugar.

Nganong nahubas og ingon niana kagrabe ug kadali, ang tubag niini makita kaayo sa kabukiran nga nagpalibot sa maong dam.

Ang Buhisan Dam kaniadto nalibutan og kalasangan ug ang lupa kaayo niini nga lugar maoy nahimong pundohanan sa tanang mga tubig nga natigom sa mga kalasangan gikan sa uwan ug yamog.

Matud pa sa mga ekperto ang mga dagko ug mga guwang na nga mga punoan sa kahoy mahimong makapundo og tag-unom ka barrel nga tubig sa mga ugat niini.

Ang sobra niini modagayday padung sa ubos nga bahin sa bukid nga maoy mapormang gagmayng mga sapa-sapa nga modausdos paubos padung sa mga dagkong sapa o ba kaha lim-aw sama anang Buhisan Dam.

Apan kung tan-awon karon ang palibot sa maong dam, pila nalang man ka ektarya ang mga lasang nga nakapalibot niini?

Unya kaning mga kalasangan nga gitawag og Buhisan Watershed dili na kini mao ang mga orihinal nga mga punoan sa kahoy kaniadto nga niabot na og tag kapin 50 ngadto sa 100 ka tuig.

Kasagaran mga bag-o pa kaayo kini nga mga kahoy ug ang uban dili mga natural o endemic sa lugar nga mga matang sa kahoy ang gipananom kay ang uban niini gitanom pinaagi sa mga giorganisar nga tree planting activities.

Ang angay unta nga itanom mao kadtong mga endemic nga mga kahoy diha sa maong lugar ug dili “introduced seedlings.” Kadtong mga nitibong kahoy sa kaniadto gyud unta maoy ibalik og tanom sa maong lugar.