Tinuod ba nga ang corruption is “deeply imbedded in RP history and culture?

Headline kini sa usa ka daang article sa Philippine Star sinuwat ni Sandy Araneta, pinitsahan August 15, 2000 pa. 23 na ka tuig,kon atong ilakip pagkwenta ang 2023.  Apan, it seems nga bag-o lang kining gisuwat nga article. 

Kitang mga senior citizens, ilabina kadtong mas dugay nang na-senior, makasaksi niini, ug maoy makatubag sa pangutana kon tinuod ba nga ang corruption sa atong nasud, maayo nang pagkagamot sa atong kaugatan ug nahimo nang kabahin sa atong kasaysasyan ug kultura.

Kahinumdom ko nga matag assume sa bag-ong pamunoan, mo-declare dayon sila og pakiggubat batok sa duha ka butang: war against poverty ug war against corruption. Apan, gumikan kaha sa kakulang sa ‘armas’ ug sa will power, we lost the war.     

Mao nga wala gayud ma-addressed completely ang poverty ug corruption sa atong nasud. Resulta: inflation, ang pagmahal sa mga palitunon, ug naangin ang delivery sa mga serbisyo panglungsod.

Maayo man gani karon, nga samtang nagadayon ang mga suliran ng bayan, at least, and in fairness sa BBM administration wa pa ko kadungog og mga kaso sa corruption. Ikaw?

Anyway, niining article nga atong gihisgutan sa unahan, si Eric Batalla, professor sa political science sa De la Salle University, mibutyag nga imposible nang masanta ang corruption sa nasud, tungod kay, matud pa: “it appears to be ingrained in Philippine history and culture.” Maayo man gani kay migamit siya’g pulong nga ‘it appears,’ dili kaayo sakit paminawon.

Sa study nga gihimo ni Batalla, iyang gisugyot nga ang pakiggubat batok sa corruption, “requires some radical, less idealistic, but manageable solutions.” Unsa man ning radical? Basic, fundamental, drastic, extreme. Tininuod nga pakigharong sa corruption.

Corruption, as defined by the United Nations Development Program, “is the misuse or abuse of public office for private gain,” nga naglangkob sa nagkadaiyang illicit behavior sama sa “bribery, extortion, fraud, pilferage, embezzlement, falsification of records, influence-peddling, ug contributions to election campaigns.”

Daghan diay ang  klase sa corruptin. Magpili lang ta. Most probably, duna pay laing matang sa corruption nga wala malakip sa talaan ni Batalla. Ug matud pa, na-institutionalized na kini, nahimo nang way-of-life natong mga Pinoy. Dili na man gani kita manumbaling niini nga isyo panahon sa eleksiyon.  

Pila may nausik ug nawaldas sa salapi sa lungsod gumikan sa corruption? Ato ning kutluon: “The losses caused by corruption cannot be precisely estimated. The Office of the Ombudsman calculated that about P100 million is lost daily to corrupt practices in government since 1998 (before 1998 diay?). This put the total to about P1.4 trillion in the past two years.

Pagkadaku niining kwartaha. Pila na ka kaha ka taytayan ang natukod niini, ug pila na kaha ka-kilometrong dalan ang na-aspalta niini? Ug … hain na man sila karon? Silang nagbulsa niining kwartaha?   

Hinuon, ang corruption dili exclusive sa atong panahon. Dugay na kaayo ni panahon pa sa mga Katsila ug sa American occupation.

“In the 1960s when the country was colonized by Spain, traces of corruption were already present. The American occupation also failed to eradicate corruption,” nagkanayon  si Batalla.

Karon, mangutana kita: Masanta pa ba kaha nato ang corruption sa atong nasud?