EDITORYAL - Tunok sa gusok ang isyu sa Sabah

Gipaboran sa Court of Appeals sa nasud sa France ang apelar sa gobiyerno sa Malaysia aron dili sila ma-obligar sa pagbayad sa ilang utang sa abang sa Sabah ngadto sa mga sumusunod sa Sultan sa Sulu, husto ba ang desisyon sa maong korte?

Ang kaso gipasaka sa mga kaliwatan sa kanhi Sultan sa Sulu isip nanagiya sa Sabah didto sa Malaysia sa dihang ubos pa kini sa koloniya sa United Kingdom.

Ang British North Borneo Company nag-abang sa Sultan og $5,000 dolyares sa maong teritoryo sugod niadtong 1878,  apan sa dihang nahimong independente ang Malaysia niadtong 1963 , gipasa niini ang  obligasyon ngadto sa bag-ong gobiyerno.

Ang Malaysia mao untay magbayad sa maong abang nga gipatas-an og $5,300 gikan 1963 hangtud niadtong tuig 2013.  Niadtong tuig 2013 nagkagiyera sa Lahad Datu sa Sabah diin namatay ang 58 ka Pilipinong kaliwat sa Sultan ug siyam ka tropa sa Malaysia.

Ang pamilya sa Sultan sa Sulu misang-at og kaso sa nagkalain-laing korte sa Uropa batok sa Malaysia aron pagdemanda sa renta. Ang Arbitration Court sa France mipagawas og desisyon pabor sa Sultanato ug gimandoan ang gobiyerno sa Malaysia sa pagbayad sa kinatibuk-ang abang nga US$14.92 bilyones ngadto sa kaliwat sa Sultan.

Ang desisyon sa Appellate Court daghan og interpretasyon. Una, posibleng daghang buslot o kuwang ang mga ebidensiyang gipresentar aron dasunan ang desisyon sa Arbitral Court.

Ikaduha mao ang implikasyon niini sa kahapsay ug kalinaw sa rehiyon kay posibleng mabitad ang gobiyerno sa Pilipinas aron protektahan ang mga kaliwat sa Sultan gikan sa Malaysia ug maapektahan sab ang Malacca Strait nga agianan sa mga commercial shipping gikan Indian Ocean padung sa South China Sea.

Posibleng nabalaka sab ang France nga kun paboran niini ang Sultan, himuon kining sumbanan sa ubang mga monarkiya o gingharian kaniadto nga duna say mga susamang kaso batok sa mga bag-ong napormang mga independenteng mga nasud.

Ubos sa Republic Act No. 5446  nga gipirmahan niadtong Agusto 26 , 1968  ni kanhi presidente Ferdinand Marcos, amahan sa kasamtangang pangulo sa Pilipinas,  Presidente Ferdinand Marcos Jr., ang Sabah pabiling giila sa Pilipinas nga kabahin sa teritoryo ug soberiniya sa nasud. Ang isyu sa Sabah nagpabiling tunok sa gusok sa maayong relasyon sa Pilipinas ug sa Malaysia.