EDITORYAL - Dugang pundo pagtubag sa emerhensiya

Dako kaayo ang danyos nga gibilin ang bagyong Paeng dinhi sa nasud sa agrikultura hangtud sa imprastraktura nga gisaligan sa katawhan. Ang uban sa mga nabiktimang wala pa maabti sa hinabang gikan sa gobiyerno kinahanglang mopagawas og kwarta aron makalahutay.

Sumala pa nga dunay P30 bilyones nga pundo alang sa disaster relief and rehabilitation ang gobiyerno kada tuig, apan paigo ba kini?

Walay nakahibalo kun paigo kanunay ang pundong gigahin kada tuig apan dili magkapare-parehas ang kadaut nga ibilin sa kada bagyong moigo sa nasud. Posibleng paigo ug posible sab nga kuwangon.

Matud pang Senate Minority Leader Aquilino Pimentel III mas labing maayo kun pasobrahan ang gitaganang pundo mao nga giawhag niya ang mga kaubanang mga magbabalaod nga i-rechannel ang ilang confidential and intelligence funds para niini.

Ang pangutana nalang karon mao, mouyon kaha ang kadaghanan sa mga magbabalaod? Kaning confidential and intelligence funds dili sama sa ubang mga pundo sa gobiyerno nga kinahanglang masubay sa Commission on Audit (COA) matag resibo ug kun unsay gigamitan sa kwarta. Anhing dapita ang mga alegasyong dunay kurapsyon tungod kay dili man masubay sa COA ang tanang gigastohan sap undo. Sa tuig 2023, ang mga magbabalaod ug ang presidente gigahinan og P9.29 bilyones nga confidential and intelligence funds.

Ang katunga niini adto sa Office of the President mapunta, dunay say para Office of the Vice President ug ang nahibilin para sa mga magbabalaod.

Anhi masukod kun asa ang kasing-kasing sa mga magbabalaod. Kay kaning confidential ug intelligence funds samtang tuod kinahanglanon sab nila , mas dako ang panginahanglan para sa disaster response, relief and rehabilitation. Mas maayo pa gani nga ang uban niini adto gamiton sa Office of Civil Defense, sa mga local government units, sa Department of Agriculture  nga maoy sagad mabun-og panahon nga dunay katalagmang moigo sa ilang mga hurisdiksyon.

Maayo sab nga pun-an ang pundo sa Department of National Defense aron pagpamalit og dugang mga gamit pang transportasyon alang sa mga humanitarian and disaster response (HDR) sama sa dugang helicopter, cargo plane, barko, barges, power generators , field hospital units ug daghan pang uban.

Tungod sa climate change, gipaabot nga magkagrabe ang epekto sa mga katalagman sa umaabot nga mga panahon.