Nagkabangis nga mga katalagman

Ang atong katiguwangan kaniadto moingon nga ang mga mananap makamatikod sa mga tilimad-on kun adunay dagkong katalagman nga moabot.

Sama sa iro nga makahibawo kun adunay linog. Ang mga langgam magpanon sa pagpanglupad kun may umaabot nga bagyo. Ambot kun sulagma ra, apan posibleng tinuod. Nakasaksi mi sa among iro kaniadto nga nagsige og tuyok, balisa nga nagpanimhot sa yuta ug pipila ka minutos diha’y linog. Kun mokisdom ang langit ug magpanon sa paglupad ang mga langgam moingon sila may dakong uwan nga umaabot o kaha bagyo.

Sa mga bagyo nga ilang nasinati, ang kanunay nilang balik-balikon sa paghisgot mao ang bagyong Amy. Moingon sila ang bagyong Amy maoy labing kusog nga bagyo nga ilang nasinati sa ilang kabatan-on.

Base sa Wikipedia niigo ang bagyong Amy, December 8, 1951 atol sa pagbuto sa Mt. Hibok-Hibok didto sa Camiguin Island.  Ang dakbayan sa Sugbo ang nakaangkon og dakong kadaot. May 220 (kph) nga hangin ang bagyong Amy. Ang east coast sa Leyte, dakbayan sa Sugbo ug ang Panay maoy gipuntareya sa bagyo.  Nagbiya kini og P560 milyones nga kadaot sa infrastruktura ug agrikultura, 991 ka kinabuhi ang nakalas sa tibuok nasud ug 29 sa nangamatay dinhi dakbayan sa Sugbo ug liboan ka pamilya ang nawagtangan sa ilang mga panimalay sa 41 ka lungsod.

Nagkapuliki ang gobiyerno kinsa ang unahon sa paghatag og hinabang tungod kay atol sa pagkuso-kuso sa bagyong Amy nahitabo usab ang major eruption sa Mt. Hibok-Hibok.

Mga 33 ka tuig na ang nilabay, nakasinati usab og susamang gikusgon nga bagyo ang nasud - ang bagyong Nitang kon typhoon Ike. Niigo sa Sugbo ang bagyo Agosto 31,1984 nga may 220 kph nga gikusgon sa hangin. May 1,492 ka kinabuhi ang nakalas.

Unom ka tuig human sa bagyong Nitang, ang bagyong Ruping kon typhoon Mike. May 230 kph nga hangin nga nikalas sa 748 ka kinabuhi. Tungod sa bagyong Ruping naguba ang unang Mactan-Mandaue Bridge nga gibanggaan sa gipadpad nga international cargo vessel, Sanco Elegance. Unya, 13 ka tuig human sa bagyong Ruping mas grabeng katalagman ang nitay-og sa Pilipinas. Ang 7.2 magnitude nga linog nga niigo sa Bohol ug Sugbo niadtong Oktobre 15, 2013 ug sa pagka-Nobiyembre 8 ang supertyphoon Yolanda kon Haiyan.

Mga National Meteorological Office may lain-laing pagbana-bana sa gikusgon sa hanging dala sa bagyo. May nibana-bana nga niabot sa 230kph, 280kph ug 315kph. Kini ang gikonsiderar nga labing kusog nga bagyo sa kasaysayan ug 6,300 ka kinabuhi ang nakalas ug nagbilin og kadaot nga US 2.86 billion dollars.

Human sa 7.2 magnitude nga linog, gikahadlokan nga may lain pang mas kusog nga linog nga moigo sa bisan unsang oras nga ang posibleng maapektahan mao ang Metro Manila. Ila kining gitawag nga The Big One.  Gitataw usab sa PAGASA nga tungod sa climate change magkakusog pa ang mga bagyo nga atong masinati.

Sa niaging tuig usab atong nasinati ang grabeng El Niño. Unsa ba kita ka andam sa pagpanalipod sa atong kinabuhi kon ang kinaiyahan na ang mohasi?