Ang kalunhaw sa Bohol

Nakahigayon ko sa pag-adto sa Bohol sa niaging semana alang sa usa ka team building sa mga scholars sa Sagip Kapamilya.

Sa among pag-abot sa pantalan sa lungsod sa Tubigon kauban sa mga ginsakpan sa Bantay Bata 163, makita na ang dakong kausaban sa pantalan human kini maguba sa 7.2 magnitude nga linog niadtong Oktubre 2013.

Mas dako na kini ug mas nindot na ang passenger terminal. Diha pa lang sa pantalan, gisugat na kami sa kalunhaw sa kakahoyan sa kabukiran sa Tubigon.

Wala kay makita nga mga timailhan sa pagkalawos sa mga dahon ug sa pagkalarag sa mga tanom tungod sa grabeng kainit sa nagpadayong El Niño.

May mga basakan na usab sa humay nga among nakitang giani na. Pipila sa mga molupyo nga among nahinabi niingon nga naapektahan sa subrang kainit ang ilang mga basakan tungod kay dili maayo ang tubo sa humay.

Apan wala pa hinoon maproblema ang mga molupyo sa pagnihit sa tubig. Sa lungsod sa Loon nga amo usab nga nabisita, matud sa mga molupyo, wala sila nakasinati nga nahubsan og tubig ang ilang mga atabay.

 Ang ilang water system kusog pa usab ang agas. Siguro tungod kay dili ingon ka daghan ang mga konsumedor sa tubig nga may koneksyon na sa water system.

Kasagaran sa mga molupyo naa pa sa atabay, puso ug sa mga sapa magkuha og tubig nga ilang gamiton sa matag adlaw nilang panginahanglan.

Apan nipasidaan ang PAGASA nga ang Bohol maoy makasinati og paghuwaw hangtod sa Hunyo. Ang bag-ong forecast sa PAGASA sa grabeng El Niño, ang Sugbo makasinati og dry season ug dry spell.

Ang buot ipasabot sa dry season mao ang pagmenos sa gidaghanon sa uwan nga nagsugod na sa Nobiyembre hangtod sa Desiyembre. Sa pagka Enero hangtod Marso sunod tuig mobalik sa normal ang pag-uwan.

Apan mobanos ang dry spell sa Abril hangtod Mayo nga may 21-60 percent nga pagmenos pa sa uwan.

Samtang sa Bohol niining panahona hangtod sa Desiyembre, normal ang ilang pag-uwan. Apan sunod tuig makasinati sila og dry spell ngadto na sa huwaw.

Kun sa dry spell mas momenos sa 21-60 percent ang pag-uwan, sa huwaw mas ubos pa niini ang masinati.

Matud ni PAGASA Visayas director Oscar Tabada mapaabot nato ang pagkalaya sa mga tanom ug ang pagpangliki sa yuta. Magsugod kini Pebrero hangtod Hunyo.

Busa, nitambag si director Tabada sa mga mag-uuma sa Bohol nga human sa pag-ani sa ilang kahumayan sa Nobiyembre, dili na sila motanom pagbalik bisan kun nag-uwan pa niining higayona tungod kay sa sunod tuig mobanos na ang mas grabeng kainit.

Matud ni director Tabada nga mas maayo nga mag multi-cropping na sama sa mongos ug kamote ang mga mag-uuma, tungod kay kining maong matang sa mga tanom makasustiner sa kainit.