Kasikas sa mga tunghaan

Likod sa gisaguba’ng sa katawhan nga katalagman sa miagi’ng tuig nga grabe’ng nakaapekto sa ekonomiya sa nasud, gipahigayon kagahapon ang pagbukas sa klase sa tanang pang-publiko’ng mga tunghaan.

Bisan og ang ekonomiya sa nasud mius-os gikan sa 7.1 porsiyento ngadto na lang sa 5.5 porsiyento sa una’ng tulo ka buwan karong tuiga nga nagbutang na lang sa Pilipinas nga ikatulo sunod sa China ug Malaysia, apan padayon ang pagbukas sa klase.

Gibuksan ang klase bisan kun nagkagidlay ang ubang mga tunghaan nga grabe’ng naigo sa linog ug sa bagyo’ng Yolanda sa miaging tuig. Apan dili kini ang una’ng higayon nga nakatagamtam og kakuwang sa mga lawak-saringan ug uban pa nga pasilidad ang mga publikong tunghaan.

Sa miaging mga tuig, nga wala pa’y nasugatan nga makalilisang nga katalagman, sama’ng problema ang gipadangat sa mga magtutudlo.  Kakuwang sa classroom, lingkuranan, libro ug uban pa’ng mga pasilidad.

Sa usa ka gobiyerno kansang gahin sa panalapi nabuhos ang dako’ng porsiyento niini sa edukasyon, makapangutana kita kun ngano’ng wala may kinutuban ang mga reklamo ug problema?  Ug ngano’ng di’ man mahatagan og katagbawan ang dugay na nga gipangayong mga lawak-saringan sa dagha’ng mga tunghaan sa nasud?

Sa pagbukas sa klase kagahapon, daghang mga tinun-an ang namalhin gikan sa pribado’ng mga tunghaan ngadto na sa publiko’ng mga eskuwelahan.  Dili’ na kini bag-o nga senaryo, kondili ang bag-o mao ang ilang gidaghanon kun itandi kaniadto.

Ang atong mabasol niini mao ang kalisud sa panahon karon ug sa samang higayon ang nagsaka nga kalidad sa edukasyon sa publiko’ng mga tunghaan taliwala sa kalisud sa sitwasyon sa ubang mga tunghaan.

Apan sa pagbalhin sa daghang tinun-an ngadto sa mga publiko’ng tunghaan, nagpabilin ang dako’ng pangutana kun nahatagan ba sa kagamhanan og igo nga suporta ang mga public schools aron takus kini nga modawat og mga tinun-an gikan sa pribadong mga tunghaan?

Mahimo nga atong basulon ang burokrasya sa gobiyerno tungod sa kahinay niini nga motukod og mga classrooms. Adunay mga pribado nga kontraktor nga moatras pagsulod og kontrata pagtukod og tunghaan tungod kay dugay kaayo ang gobiyerno nga mobayad sa ilang obligasyon.

Usahay moabot gani og tuig usa mabayran sa gobiyerno ang mga kontraktor.  Kung magpadayon kini, walay pribado’ng kontraktor ang mosukol sa pagtukod og mga proyekto kun maabtan pa og “siyam-siyam” una nila madawat ang bayad gikan sa gobiyerno.

Kini maoy rason nga dili ko makabasol ngano nga mas “bilib” ka sa mga pribado’ng kompaniya kun maoy motabang sa mga publiko’ng tunghaan kun itandi sa gobiyerno.

Sa lungsod sa Sagbayan, Bohol, walo ka buwan human maigo ang mao nga dapit sa kusog nga linog, makalilisang nga problema sa classroom ang giatubang sa mga magtutudlo.  Daghang tinun-an ang adto magklase sa mga tulda ug magpunsisok sa pipila ka classroom kay daghan sa ilang tunghaan gibungkag sa linog.

Apan makapahugno paminawon nga bisan pa niini, wala pay napatukod nga bag-ong classroom ang gobiyerno sa mao nga dapit gawas lang sa pagpaayo sa mga naguba nga bahin sa tunghaan sama sa kisame ug mga bongbong. Apan ang nakapait, kay padayon magpaabot ang mga ginikanan sa grasya sa gobiyerno.

Mas una pa nga nakapatukod ang mga pribado’ng sektor sa ilang mga donasyon nga classroom. Kini ang hinungdan ngano’ng daghan nga mga ginikanan nga sulod sa tulo ka buwan, nag-antos sa pag-aswat sa ilang bricks nga gikinahanglan sa usa ka NGO aron kabutangan sa pre-fabricated classrooms.

Giantos sa mga ginikanan ang pagmasa sa semento ilawom sa naglagiting nga kainit sa adlaw aron lang mahatagan og disente’ng classroom ang ilang mga anak.

Makapatingala tinuod kun ngano nga wala may kahumanan ang mga problema sa publikong edukasyon. Sa kapin 20 milyon ka mga bata nga mitungha sa mga publiko’ng tunghaan sugod gahapon, pipila lang ba kanila ang nakatagamtam og mas haruhay ug luag nga classroom nga hitsas sa pasilidad?

Ang mga sugilanon sa kalisud pagtungha mao gihapon ang nisugat sa atong mga tinun-an karong tuiga bisan sa grabe’ng mga paningkamot.  Dili kita mabasol kun makapangutana ‘ta nga diin ba kita nagkuwang?  Diin ba kita nasayop, sa atong sistema sa edukasyon? -- [email protected] or  [email protected]