Ang EDCA

Gilantugian karon sa mga eksperto sa balaud ang bag-o lang napirmahan nga kasabotan nga Enhance Defense Cooperation Agreement (EDCA) tali sa Amerika ug Pilipinas. Gawas sa mga eksperto sa balaod, naglantugi usab ang ehekutibo ug lehislatura.

Ilang gilantugian ang pangutana kun ang EDCA usa ba kini ka “Executive Agreement” o usa ba ka “Treaty.” Kay kun Treaty, nanginahanglan kini og pagtugot sa Senado pero kun Executive Agreement, wala na kinahanglana ang pag-uyon sa Senado.

Ang Treaty usa ka kasabotan nga sundon tali sa duha o daghan nga kanasuran o mga organisasyon sa tibuok kalibotan mahitungod sa ilang lihok politikal, ekonomiya, militar ug uban pa ug kini nanginahanglan og pagtugot sa Senado. Ang Treaty susama sa usa ka kontrata diin ang unsa man nga nakasuwat niini sundon gayud sa mga nagsabot.

Ang Executive Agreement usa ka kasabotan nga administratiba ang character o kasabotan mahitungod sa pagpadagan sa nasud matud pa sa dictionary.com. Dili kaayo kini pormal kun itandi sa Treaty unya wala kini manginahanglan og pagtugot sa Senado.

Kun duna man g’yuy mokwestyon kun unsa ang EDCA, usa ba ka Executive Agreement  o usa ba ka Treaty, ang Korte Suprema maoy angay nga modeklarar. Ang atong hisgotan dinhi mao ang pagka-mahinungdanon sa EDCA. Unsa man g’yud ka mahinungdanon sa nasud ang EDCA? Gikinahanglan ba g’yud nato kini? Unsa may silbi niini? Para asa ba ang EDCA?

 Ang EDCA maisip nga sanga sa una na nga kasabotan nga gisudlan sa Pilipinas ug Amerika niadtong mga tuig 1950's -- ang Mutual Defense Treaty. Ubos niining maong kasabotan, ang Amerika molaban sa Pilipinas kun atakihon kini sa iyang mga kaaway nga nasud ug ang Pilipinas molaban usab sa Amerika kun atakihon kini sa iyang mga kaaway nga nasud.

Ang Mutual Defense Treaty mao ang nagtugot sa Amerika nga makabutang sa ilang base militar dinhi sa Pilipinas sulod sa 50 ka tuig ug sa dihang napupos na kini kaniadtong 1991, wala na sila tugoti pa sa Senado nga makapadayon sa pagpuyo sa Pilipinas.

Apan sa panahon ni kanhi Presidente Estrada, ang Senado miaprobar sa Visiting Forces Agreement ug mitugot sa mga sundalo’ng Amerikano nga makabisita sa Pilipinas aron makigbansay-bansay sa mga sundalo sa nasud.

Karon gusto pa nga palapdan sa administrasyon ni Presidente Aquino ang maong kasabotan. Gawas sa pagbisita sa nasud, gusto pa g’yud sa administrasyon ni Aquino nga ang mga sundalo’ng Amerikano mopuyo sa nasud sulod sa 10 ka tuig nga libre ug dili pabayron ug buhis. Hinuon pabayron sila sa kuryente ug tubig.

Ang rason sa administrasyon ni Aquino ngano’ng papuy-on og 10 ka tuig ang mga sundalo’ng Amerikano dinhi sa nasud mao nga gawas nga magbansay-bansay, makatabang usab sila kun adunay mga kalamidad nga moigo sa nasud. Kay kun military exercises lang ang tuyo anaa naman ang Visiting Forces Agreement ug kun kalamidad, makatabang man kanato ang Amerika bisan wala pa ang EDCA. Busa ang China ang hinungdan niining tanan.

Siguro ang administrasyong Aquino nagtoo nga pinaagi sa gipirmahan nga Enhance Defense Cooperation Agreement moundang na ang China sa pagpanghilabot sa mga teritoryo nga iya sa Pilipinas.