Ahensya alang sa katalagman

Laing low pressure area na ‘sab ang naghulga sa nasud ug gipanglantaw nga mamahimong bagyo sa di’ pa matapos ang semana.  Normal na lang ning maong matang sa panahon sa usa ka nasud nga adunay kapin sa 20 ka bagyo sa matag tuig.  Apan ang di’ normal mao ang kahimtang sa mga Pinoy human sa pagkuso-kuso sa katalagman.  Ang di’ normal mao nga bisan pa sa sunod-sunod nga bagyo nga mosu’d sa nasud, daw mabag-ohan gihapon ‘ta sa matag kuso-kuso ug daw wa’y pagpangandam gihapon nga nahimo ang mga tawo.  Ang di’ normal mao nga di’ pa gihapon ‘ta eksperto sa katalagman bisan pa kung gikaluhaan na ‘ta ini sukad pa kaniadto.

Sa kadaghan sa katalagman nga atong nasugatan ug mahimo pang muabot, tukma lang nga magtukod ‘ta og Department of Disaster Management kansang ahensya adunay igong gahum sa paghatag og katakos sa mga tawo nga mangandam, manalipod ug mapapha human sa katalagman.   Kung sama lang gihapon karon nga igo lang magsalig ang tanan sa mga ahensya sa   gobyerno sama sa DILG, DSWD, DPWH, DOH ug uban pa panahon sa trahedya, maabtan na lang ‘ta og siyam-siyam ug di’ pa gihapon ‘ta mamahimong eksperto sa pagpanalipod sa mga trahedya ug pagdaog gikan sa mga pagsuway nga bitbit ini.

Sa iyang pakigpulong sa mga mayor sa miaging adlaw, gipaninglan na ni Presidente Noynoy Aquino ang mga mayor kung  hain na ang ilang disaster management plan aron kahatagan og tukmang gahin nga salapi.  Sa usa ka nasud nga dugay rang naghari ang ‘unya-unya’ ug daling makalimtan ang kabangis sa katalagman, makahadlok ang mosunod nga panghitabo.  Kung mismo ang presidente gi-snob lang sa mga lokal nga opisyal ug wa’ pa mahatagi sa mga tukmang lakang nila pag-alkontra sa mga trahedya, mas makapabalaka ang mosunod nga katuigan o buwan.  Kung mismo ang presidente wa’ panumbalinga sa gipangayo nga disaster plan unsa pa kaha ang mga molupyo nga maoy direktang maapektuhan sa kapakyas sa ilang mga lider.

Adunay rason nganong nahitabo ang bagyong Yolanda.  Kini ang angayan natong pamatud-an sa mga mosunod nga buwan ug katuigan.  Kung si Yolanda igo lang nipapas sa pagpuyo sa 16 milyones ka mga Pinoy ug nipukan sa binilyon ka pesos nga kabtangan, pagka-alaot natong tanan.  Adunay rason nga kinahanglan nga mahitabo ang Yolanda aron ‘tang magmata ug molihok sa tukmang mga lakang aron kalikayan ang susamang epekto kun o galing adunay sama ka kusog o bisan mas hinay nga bagyo o mga katalagman nga moigo sa mosunod nga katuigan.  Ang labing dakong sagpa natong tanan mao unya ang pag-abot sa sunod nga trahedya nga daw bag-o lang gihapon kanatong tanan tungod kay magdungan ‘tang mamunit sa pait nga epekto niini.

Sa nasud nga Indonesia, makalilisang ang nahitabong epekto sa linog nga niigo sa Indian Ocean  niadtong 2004.  Na-grabehan ang probinsya sa Aceh kung diin nikabat sa kapin 200 mil ka kinabuhi ang nakalas.  Human sa trahedya, nagtuo ang mga tawo nga wa’ nay kinabuhi nga nagpaabot pa nila.  Apan sayop ang pagtuo sa mga tawo nga nakalingkawas sa katalagman.  Sa tabang sa rehabilitation group nga maoy gitahasan sa gobyerno sa Indonesia, natuman ang pagtukod pagbalik sa mga balay, pag-ayo sa mga imprastraktura ug pagbutang og mga negosyo ug pangita alang sa mga biktima sa katalagman.  Human sa lima ka tuig, nahibalik sa normal ang dagan sa pagpuyo sa maong dapit.  Sa labing unang higayon, nahatagan ‘sab sila og gahum nga makapili og labing unang gobernador ug napapas ang kapin sa tulo ka dekada nang kasungian sa lugar.  Naghari ang kalambuan ug panaghiusa sa Aceh.

Ang maong sugilanon sa kalampusan ang nahimong sentro sa mga panahon nga giduaw pa og daghang kalamidad ang Indonesia.  Tungod sa ilang gihimo sa Aceh ug sa kalampusan nga naangkon ini, wa’ na maglisud ang Indonesia sa pagtubag sa mga pagsuway panahon sa katalagman.  Apan kita sa Pilipinas nga dugay nang giduaw sa mga bagyo, hangtud karon—wa’ pa maleksyon ug di’ pa hingpit nga andam.  Igo na lang ‘ta sa pagpanguros panahon sa kilat tungod kay di’ pa ‘ta hingpit nga andam nga mosagubang sa mga mosunod pang trahedya.

* * *

Email: [email protected] or [email protected]