Asa padungning tanan?

Hangtud nga wa’y makit-an ang mga Pinoy nga gitaral sa hukman ug mabilanggo ang gamhanan nga mga senador ug kongresista, kadudahan pa asa paingon ning tanan nga imbestigasyon sa pork barrel.  Sa usa ka nasud nga dugay nang nahibaw-an ang kahiwian sa uban nga opisyal sa gobyerno, apas mas una pang nasilotan ang nangawat og manok o ang  street vendor nga wa’ mobayad og buhis itandi sa mga opisyal sa gobiyerno nga kadudahan ang kalit nga pagkadato, makaduda gyud ang integridad sa gobiyerno batok sa kurapsyon.  Di’ mabasol ang publiko nga mangutana kung aduna bay padulngan ning tanan.

Tua sa Indonesia ug Brunei si Presidente Noynoy Aquino aron sa pagduaw sa duha ka silingan natong nasud.  Di’ mapapas sa atong huna-huna nga unta sa iyang pagbisita sa Indonesia iyang mahibaw-an unsay mga lakang nga gihimo sa maong nasud aron mapapas ang dakong problema sa kurapsyon.  Daghan og managsama nga aspeto ang maong nasud ug ang Pilipinas.  Susama ‘ta nga adunay demokratikanhong paagi, susama ‘tang nalakip sa emerging countries ug susama ‘tang nag-antos sa dakong problema sa kurapsyon.  Apan ning bag-o, managlahi ang atong mga pamaagi sa paggukod sa mga kurakot ug paghatag og silot sa mga mapamatud-ang sad-an sa mas daling panahon.

Sa Indonesia, duha ka semana lang ug makompleto na ang pag-imbestigar sa mga tawo nga nalambigit sa kurapsyon.  Sa maong punto, ipada’ dayon ni ngadto sa ilang special anti-graft court nga maoy mosiguro nga mas dali ang pag-resolbar sa kaso.  Human sa 90 ka adlaw, magngisi na ang mga tawo ug mahimo nang magsaulog sa kalipay tungod kay aduna nay mga opisyal sa gobyerno, sagad nila magbabalaud nga mabilanggo tungod sa pagpangawkaw sa kuwarta sa mga tawo.  Ang Indonesia nagtukod sa gitawag og Corruption Eradication Commission o mas naila sa ilang lugar nga KPK o Komisi Pemberantan Korupsi nga ang tumong mao ang pag-imbestigar sa mga opisyal sa gobyerno nga nalambigit sa kurapsyon.

Gamhanan nga grupo ang KPK ug layo sa impluwensya sa mga sad-ang politiko tungod kay aduna ni hingpit nga suporta sa labing dako nga opisyal sa ilang nasud, sa mga tawo o yanong magbubuhis ug bisan ang media.  Tungod sa kataas sa respeto ug kapaspas sa pagresolbar sa mga kaso—niabot og 100 porsiento ang conviction rate.  Kung makasuhan ka sa Indonesia tungod sa kurapsyon—tataw nga mabilanggo ug masilotan ka sa imong nahimo.  Sa Indonesia, gipang-una og gukod ang mga opisyal nga adunay dagkong kaso.  Kini aron magkurog sa kalisang ang uban ug ang uban magpanuko sa paghimo og kurapsyon.

Gamhanan ang KPK tungod kay mahimong sundan ini ang kinabuhi sa usa ka opisyal sa gobyerno, mahimong tiktikan ang pakighinabi nila sa uban, mahimong mahiling ang bank accounts ug assets sa usa ka opisyal.  Apan dinhi sa Pilipinas, niabot pa og unom ka buwan una magpagawas ang korte og mando nga di’ na mahimong mahilabtan ni Janet Napoles ang iyang kuwarta ug mga katigayunan.  Di’ kalikayan nga makapangutana ang publiko asa ba gyud pusta ang gobyerno?  Apan di’ mahimugos ang KPK sa Indonesia kung wa’y tabang gikan mismo sa mga magbabalaud.  Nahatagan sila og gahum sa pag-usab sa ilang konstitusyon aron matukod ang gamhanan nga anti-corruption body.  Dinhi sa Pilipinas, di’ nimo mahimong maawhag ang mga magbabalaud nga magtukod og susamang grupo kung sa katapusan sila o ilang mga kauban ra ‘sab ang maggisa sa kaugalingon nga mantika.

Salamat sa gahum nga gihuptan sa Ombudsman apan di’ ni igo aron malisang ang mga opisyal sa gobyerno sa pagpangawat.  Sa unang bahin sa administrasyon Arroyo nakadawat og pagdayeg ang Ombudsman.  Apan sa pagkatangtang ni Simeon Marcelo, nibalik sa pagkahuyang ang ahensya.  Di’ mabasol ang mga tawo nganong nahitabo ni labi pa nga ang nalambigit sa kahiwian mga tawo  ra ‘sab sa presidente.  Daghan na ang mga tawo nga nalambigit sa pork barrel scam.  Binilyon ka pesos ang nasuta nga gipangbulsa lang sa pribado ug publikong mga indibiduwal.  Taas nga kilometro sa da’n na ang gimartsa sa katawhan aron madungog ang ilang yangungo.  Apan daw wa’ pay tataw nga tubag sa pangutana--- ‘aduna bay kapaingnan ning tanan?’

* * *

Email: [email protected] or [email protected].