Kurapsyon na ‘sab?

Laing hugna sa kurapsyon ang nibuto karon sa senado.  Ang maayong balita nga nahibaw-an ning modus sa pagpangawat.  Ang sakit nga kamatuoran mao nga mga tinahod nga mga opisyal sa gobyerno ang nasangit ning bag-ong kontrobersya.  Daghan ang nag-ingon, posibleng dugay nang gihimo ang maong paagi sa pagpangawkaw ug karon lang nabulgar.  Tunga-tunga sa kampanya sa kurapsyon diha sa mga ahensya sa gobyerno, kinsay magtuo nga mosangpot sa mga dagkong panga’n sa politika ang malambigit ning bag-ong hugna sa isyu sa pagpangawkaw.  

Ang dakong pangutana, mahimo ba sa kasamtangan nga pamunoan ang pag-imbestigar sa maong mga senador ug kini na ba ang gipaabot nga isyu nga maghatag katumanan sa dugay nang gipangayo sa katawhan nga hunongan na ang paghatag og pork barrel ngadto sa mga magbabalaud.  Di’ na bag-o ang pork barrel tungod kay gihimo ‘sab ni sa ubang nasud sa kalibutan.  Ang nakalahi lang dinhi sa Pilipinas- gigamit ning gatasan sa kurapsyon sa daghan mga politiko.  Di’ sayon nga kuwarta ang 200 milyones pesos matag tuig nga PDAF alang sa matag senador.  Ug ang 70 milyones pesos nga pundo sa matag kongresista.  Dinhi lang siguro ‘ta sa  Pilipinas makakita og mga magbabalaud nga adunay ingon ini kadagko nga pundo alang sa ilang mga proyekto—o alang sa ilang pagpangurakot?

Adunay daghang panga’n sa kasaysayan ang natala nga labing kurakot.  Ang mga sama nilang Nixon sa Amerika, Hitler sa Germany, Castro sa Cuba, Hussein sa Iraq, Pinochet sa Chile, Seko sa Zaire, Duvalier sa Haiti, Diem sa Vietnam, Marcos sa Pilipinas ug daghan pa.  Managlahi man ang pamaagi sa kurapsyon nga ilang gihimo apan ang World Bank nitataw, yano ra ang buot ipasabot sa kurapsyon.  Bisan unsang butang o serbisyo sa gobyerno nga imong gikuha aron mabulahan ang imong personal nga katuyoan, maisip nang kurapsyon.  Bisan ang pagkuha og bond paper sa opisina nga imong gitrabahoan aron gamiton sa school assignment sa imong anak, usa na ka tataw nga kurapsyon.

Ang mga psychologist nipagawas og nagkadaiyang nawong sa kurapsyon.  Ang systemic corruption nga maoy gihimo karon sa mga ahensya sa gobyerno ang giisip nga labing lisud nang sulbaron nga matang sa kurapsyon.  Tungod kay nahimo nang kabahin sa transaksyon ang pangurakot ug nalakip na ni sa sistemang sosyal ug political, mas lisud nang papason.  Kini ang maong matang sa kurapsyon nga dakong buhi sa atong gobyerno karon.  Ang Sporadic (individual) corruption di’ kasarangan nga mahitabo hinungdan nga wa’ siya’y direktang hulga sa ekonomiya.  Bisan kun di’ siya makapiang sa sistema, apan makaapekto ni sa morale sa mga tawo.

Ang Political corruption motumaw kung adunay transaksyon nga mahitabo tali sa pribado ug publikong sector.  Kini ang sagad nga mahitabo sa padulas system kung diin mogawas lang ang kontrata ug malagdaan lang ang kontrata kun adunay ihatag nga salapi.  Mahitabo ‘sab ni diha sa kadalanan kung diin bayran sa usa ka motorist ang traffic enforcer aron nga di’ siya mapahamtangan og silot sa kalapasan nga iyang  nahimo.   Ang Grand Corruption mahitabo kung ang mga magbabalaud o mismo ang nasudnon o lokal nga gobyerno mopanday ug mopatuman og mga bag-ong balaud aron nga makalusot ang transaksyon nga mahimo tinundan sa kurapsyon.   Bag-o pa sa atong huna-huna ang ZTE broadband deal ug ang fertilizer scam panahon ni kanhi presidente Gloria Arroyo.

Apan managlahi man ang nawong sa kurapsyon ug managlahi man ang gibug-aton sa gikawat nga pabor ug salapi, ang kurapsyon kaniadto, kurapsyon lang gihapon karon.  Ang mga istilo nga gipanghimo kaniadto sa mga tawo nga iladong kawatan, susamang istilo ang gibuhat karon.  Usa lang ang tumong ining mga tawhana, ang pagpadato ug pagpasiguro nga anaa sila sa posisyon ug impluwensya.  Kung kanus-a mapapas ang kurapsyon?  Wa’ pa matawo ang makatubag sa maong pangutana.

 Email: [email protected]. or [email protected].