Dakong hagit ni Gob. Davide

Sugod karong adlawa, opisyal nang sugdan ang liderato ni Gob. Hilario “Junjun” Davide III isip amahan sa lalawigan sa Sugbo.

Kini human niya gilangkat ang pagka-gobernador gikan sa gamhanang pamilya, ang Garcia, ug gilubong taga-liog ang iyang kaatbang nga si Kongresista Pablo John Garcia.

Apan bisan pa sa iyang nakuhang mayoriya nga makabungog, dili niya kini makagamit pagpanghambog sa katawhan, inay iyang gamiton aron iyang ikauwaw sa higayon nga dili siya maka-deliver unsay gipaabot (expectation) sa mga Sugboanon kaniya.

Dakong hagit ni Junjun Davide ang pagpalabaw pa sa mga nahimo sa maguwang sa iyang gikaatbang.

Bisan sa kadaghan sa mga anomaliya ni Gob. Gwendolyn Garcia, dili baya matago ang iyang mga nahimo sa lalawigan sa Sugbo. Kini maoy hinungdan nganong mipilit kaniya ang mga mayor sa kalungsoran ug mibarog sila hangtod sa mga adlaw nga siya gisuspenso sa Malacañang.

Sa panahon ni Garcia, gipahimug-atan niya ang programa sa turismo ug agrikultura. Sa turismo, nakita sa mga Sugboanon ang kalampusan hinungdan nianang Suroy-Suroy sa Sugbo nga nakapa-engganyo sa mga lokal ug langyaw’ng turista, ug ang nabantog nga Dancing Inmates sa Cebu Provincial Detention and Rehabilitation Center (CPDRC). Ang programa sa agrikultura ni Garcia dili katuohan. Sa iyang termino nagsugod og “import” og mga utanon gikan sa Mindanao ang Sugbo, usa ka sitwasyon nga angayan natong ikaulaw tungod sa atong panghambog sa Mantalongon, Dalaguete isip “vegetable basket in the Visayas.”

Akong nadungog nga pahimug-atan ni Davide sa iyang administrasyon ang mga programa sa agrikuktura.

Ang iyang uyo-an nga si Dr. Romulo Davide nga usa ka awarded nga siyentista sa University of the Philippines nangulo niining programa paghimo og “scientist” sa mga farmer sa ingon modako ug modaghan ang ilang mga abot.

Apan maayong ipahinumdom ni Junjun Davide nga dili “production” ang problema sa atong mga mag-uuma. Gipaambit sa usa ka pari nakong higala ang iyang nakita, ug parehas kami og nakit-an, nga ang suliran sa mga mag-uuma “marketing” sa ilang ani, dili ang production.

Sa sitwasyon karon, bisan sa kadaghan sa ani sa mga mag-uuma, pilde gihapon sila tungod kay ang ilang abot paliton lamang og barato sa mga Insik. Apan kining mga Insik grabeng makapang-ginansiya kun moabot na sa kamerkadohan ang mga utanon.

Kining mga middleman maoy nagkontrolar sa presyo.

Ang naglukoluko og pananom, buwad sa init ug ligo sa ulan, aron pag-atiman sa tinanom, dili gani makabuot pilay presyo sa ani sa iyang tinanom.

Maayong mahibaw-an ni Junjun Davide nga ang labing gikinahanglan karon sa mga mag-uuma mao ang pag-establisar og “balanse” tali sa mga mag-uuma ug sa mangomprahay.

Dili na sila kinahanglan pang tudloan pag-ayo unsaon pagpadaghan sa ani tungod kay bisan daghan ang ilang ani karon, barato lang gihapon ang palit sa mga middleman.

Ang mga middleman molalis usab nga sa ilang pagpalit sa abot sa mga mag-uuma dala nang sugal tungod kay hasta ang mga lata ini’g abot sa merkado apil man sa ilang bayran.

Sulbad niini dili lamang farm-to-market road. Mag-unsa man nang mga karsada kun ang kargahan sa mga utanon gikan sa Mantalongon paingon sa Carbon dili refrigerated?

Sama sa utanon, kining middleman og mga hayopan gikan sa mga tabo angay usab lili-on sa pamunoan ni Junjun Davide.

Nagpabilin ang pagkamakalolooy sa mga mag-uuma nga tag-iya sa mga hayopan tungod kay ang mga mangguroyay og pisi hilabihan nga maka-dive sa presyo hapit na lang pangayoon ang gibaligyang hayop. Kasinatian ko kini sa Sangi, San Fernando, sa Mantalongon, Barili, ug sa lungsod sa Dalaguete. Ang mga mag-uuma dili gani makatingog kun gunitan na ang pisi sa ilang baka ug kanding ug kun gunitan na ang sako sa ilang baboy o baktin.

Pero kun makabaligya kining mga middleman ngadto sa mamalitay og hayopan, puwerteng pagkataasa nga mura’g dili na ibaligya ang hayop.

Kining rasyon sa baboy sa kalungsoran, wala gyod intawon tingog ang mga “backyard raiser” kun guroyon na ilang baboy kay ang nagkontrolar sa presyo ang mga nanag-iya og lamesa.

Kun tan-awon mas dagko kaayo og balay ang nanag-iya og lamesa, samtang ang mga namuhi og baboy nagpabiling pordoy.

Busa, dakong hagit ni Junjun Davide ang paghimo og balanse tali sa mga mag-uuma ug middleman paingon sa merkado.

Akong sugyot mao ang paghimo og provincial council tali sa mga stakeholders aron ang tanan adunay tingog ug kun adunay angayan sabotan anha han-ayon sa lamesa, dili sa bulsa sa tagsatagsa.

Andam ko nga motabang niini.