EDITORYAL - Ang Cedula ug ang kapuslanan niini

Unsa  gyud diay  ang  tinuod  nga  kapuslanan  sa  cedula o Community Tax Certificate?

Dinhi sa cedula, daghan  kaayong  mga  professional, negosyante  ug labaw  sa tanan  mga trabahante  sa goberno  ug  sa pribadong  mga  buhatan  o kompaniya  nga  di  na  magtinarong  pagtug-an  sa  tinuod  nilang  profession  ug  suweldo  kay  pabayron man sila  og  dako  sa lukaton nilang  cedula.

Ang tinuod  mura  og  gihimong  gatasan  sa  goberno  ang  mga  trabahante  nga  unta  sa tanang  magbubuhis  sa nasud,  ang  mga nanarbaho  sa goberno  ug  pribadong  trabahoan  nga  may  tukmang  payroll  mao  ray  tarong  nga  magbubuhis  nga  nagbayad  og  hustong  buhis  ngadto  sa goberno.

Ang kamatuoran  niini  mao  nga  una  madawat  sa usa ka trabahante  ang  iyang  suweldo, gikuhaan  ug  gitibhangan  na  kini  sa iyang  buhis.

Unya  iniglukat  og  cedula pabayron  na  usab  og 10 porsento  base  sa suweldo  nga  iyang  gidawat  matag  buwan.

Nganong  ingon  man  niini ang  pangilkil  sa goberno  ngadto  sa  mga  magbubuhis  nga  nagtinarong  sa pagbayad  og  buhis?

Kun   importante  man  gyud  ang  cedula, angayan  unta  nga  matag  trabahante  nga  nagbayad  sa ilang  hustong  buhis  matag  inigkatapos  sa tuig, isyuhan  dayon  og  cedula  nga  libre o  kaha  pabayron  man  og  cedula  apan   segun  sa ordinaryong  presyo  niini  ug  di  kay  kumo  suweldado pabayron  og  dako  tugbang  sa 10 porsento  sa iyang  sweldo.

Kay  niining  maong paagi  may  mga dagkong  negosyante  nga  wa magtinarong  pagbayad  og  buhis  o tax evader  nga  wa gukda  sa kagamhanan, samtang ang  mga  trabahante  hinuon  intawon  nga daginoton  ang  suweldo  ug nagtinarong  pagbayad  og  buhis, magdoble  na  pagbayad  sa ilang  buhis.    

Hinungdan  nga  tungod  kay  nasabtan   nga sobra  ra kaayo  ang  pangilkil  sa goberno  ngadto  sa  mga  trabahante  nga  maoy  nagbayad  og  hustong  buhis, ang  uban  di motug-an  sa tinuod  nilang  trabaho aron  gamay  na lang  ang  mabayran  niini  sa cedula.

Ambot  kun  nganong  gipatuman  pa  kini  sa goberno  karon  nga  kadto  ra mang  mga  Katsila  kaniadto  maoy  nagpatuman  niini  pag-ila  nila  sa  mga  Filipino  nga  mirebelde kanila.

Kaniadto ang   mga  rebelde  di makalukat og  cedula  kay  masakpan  man sila nga rebelde, samtang  karong  panahona  bisan terorista  makalukat  og cedula bisan asa, busa  wa kini  kapuslanan  ug angay  na kining  wagtangon.