Mga buhat ni Bonifacio angay’ng panaminan

Bata pa si Andres Bonifacio namatay na sa sakit iyang mga ginikanan. Napugos siya pag-undang sa elementariya aron buhion ang lima niya ka manghod nga gibilin kaniya. Namaligya siya’g paypay nga hinimo niya mismo sa papel de hapon ug sungkod nga gama sa uway. Dihang tin-edyer na, mitrabaho sa usa ka German Company, diin nahimo siyang kapatas ug bodegero.

Bisa’g elementariya ra kutob ang edukasyon nga nakab-ot ni Andres, nagkugi siya’g basag mga libro bahin sa balaod. Wala pud siya’y hunong sa pag-utingkay’g sinulat sa mga banggiitang nobelista sulod ug gawas sa atong nasod nga maoy nakabaid sa iyang utok. Nabasa sab niya ang Noli Me Tangere ug El Filibustirismo ni Gat Jose Rizal, diin nakuha niya ang kinatibuk-ang sentimento sa maong basahon.

Gani, mipasakop man siya sa organisasyon ni Jose Rizal nga ginganlag La Liga Filipina. Hinuon, wala kini magdugay kay dihang gipalayas si Jose Rizal sa Dapitan City sa Hulyo 7, 1892, nag-umol sab siya’g kaugalingong mga rebelde ubos sa banderang KKK (Kataas-taasang Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan). Mibulag ang mga Katipuneros sa pagpamiyembro sa La Liga dihang nasabtan ni Bonifacio nga wala nay paglaom nga makab-ot pa ang malinawong reporma. Dinhi magsugod ang pagkabahin sa mga rebelde. Ang La Liga nga iyaha sa mga sapian ug ang Katipunan nga iyaha sa mga kabos, diin si Bonifacio napili isip usa sa mga opisyales. Napikas pa gyud ang Katipunan sa duha ka paksiyon: Ang Magdalo nga gipangulohan ni Baldomero Aguinaldo, igsuong Emilio Aguinaldo ug ang Magdiwang nga gidala ni Mariano Alvarez, tiyo sa asawa ni Bonifacio. Tungod sa panag-ilog sa gahom, kinsa maoy ilhon ug sundon, ang duha ka pundok wa na nuon magkahiusa sa pagpakiggubat batok sa mga Espanyol.

Samot na dihang sa pagpahigayo’g eleksiyon sa Tejero’s Convention, diin si Emilio Aguinaldo maoy midaog sa pagka-presidente ug si Bonifacio maoy nakakuha’g ika-duhang kinadak-ang botos. Sigun sa ilang nasabotan, kun kinsa ang makakuha sa ika-duhang kinadak-an, awtomatik may himuong Bise-Presidente apan walay misuporta. Busa, nahatag ang maong puwesto ni Mariano Trias, sakop sa grupo sa mga adunahan. Apan nabotohan pa gayod sa kadaghanan si Bonifacio isip Director of Interior. Ang nakasakit lang kay gipugngan kini sa usa ka Daniel Tirona, kinsa dakong supak nga ihatag ang maong position ngadtong Bonifacio sanglit wala kini diploma sa abogado. Sa tumang kalagot, pusilon unta ni Bonifacio si Tirona. Maayo na lang kay napugngan.

Apan wa sila makapugong sa pagrebelde ni Bonifacio. Mideklarar kini nga ang maong eleksiyon null and void. Busa, nakig-away kini sa mga Espanyol uban sa iyang mga sumosunod base sa kaugalingon niyang baroganan. Ang tumong ni Andres alang sa kaluwasan sa tanan, dato man o pobre, kinahanglang ihaw-as sa kaulipnan. Dili pareha sa kang Emilio nga may bulok politikanhon, diin segun sa pangagpas ni Bonifacio mao ray gipaboran ang mga dato samtang ang mga kabos wala nila hatagi’g gibug-aton. Fair ba?

Rason kini, nganong dihay nakahunghong ni Emilio nga basig moalkontra si Andres sa ilang kawsa, iya dayong gikasohan si Bonifacio og sedition ug treason. Unya gipadakop ug gihukmang patyon. Nianang pagka Mayo 10, 1897, sa bukid sa Maragondon gipusil-patay ang Father of the Katipunan...ang Father of the Philippine Revolution sa mga mamumuno, kinsa sama niya, Pinoy ra usab.

Ning 149 ka tuig (Nobiyembre 30, 2012) nga pagsaulog sa pagka-bayani ni Andres Bonifacio, angay lang nga hinumdoman nato ang mga bulawanong tunob nga iyang gibilin dinhi sa kalibotan. Dili kay hinumdoman lang. Ato gyung sundon, Bay!