Taliwala sa nag-Kurus nga dalan

CEBU, Philippines - Ang Cebu Press Freedom Week gisaulog karong bulan sa Septiyembre aron di makalimtan ang bili sa kagawasan dihang kaniadto gipangsirad-an ang nagkadaiyang mga newspaper ug broadcast outlets human sa deklarasyon sa Martial Law niadtong Sept. 21,1972. Paglabay sa lima ka presidente pabiling naglibog ang Philippine media. Buot niining moatraka apan dunay daghang mga babag ug sa samang paagi dunay kaugalingong reserbasyon kung husto ba o sayop ang buot nga ipadayag.

Nakasinati kini og mga babag gikan sa gobiyerno nga wala mosunod sa transparency ug accountability. Maisip nga wala gyud hingpit maani ang bunga sa sakripisyo sa rebolusyon sa EDSA tungod niini. Nasubo ang media sa kasamtangang administrasyon tungod sa paglangaylangay sa pagpasar diha sa Kongreso sa Freedom of Information Act, nga maghatag og kagawasan sa media nga mabukiki ang mga desisyon, mga rekord nga katungod sa katawhang mahibaw-an.

Samtang sa laing bahin, ang media karon nagsusamang nakigkompetensya sa modernong panahon diin ang publiko nakat-on na unsaon pagpangita og mga impormasyon sa usa lang ka tumoy sa ilang mga tudlo pinaagi sa Internet.

Mga data, hulagway, kalingawan, ug balita mahimo nang ma-download sa usa ka pamilok gamit ang mga computer, tablets, smartphones, laptops ug uban pang mobile devices.

Unsa may problema ani?

Usa sa labing lisod nga tahas sa usa ka tigbalita mao ang pagtan-aw ug pagsigurong mahatag niini ang gipangita sa mga tawo ug kung unsay gikinahanglang masayran sa publiko.

Nasayran nga bisan sa 80 milyones nga mga Filipino nga may cellphones ug dunay mga accounts sa Facebook dili garantiyang nakabaton ba og saktong impormasyon ang nasud. (Kini base sa report sa mga Telcos nga 80 porsiyento sa populasyon ang dunay cellphone ug may access sa internet.)

Busa dako pa gihapon og papel sa katawhan ang media, ang paghatag og unsay matinud-anong estorya o impormasyon.

Kining mga sakop sa media nga gagmay ra ang sweldo ug kulang sa mga benepisyo mao usab ang nabutang sa atubangan sa kombate ug nag-abaga sa pagpangutana bahin sa mga sensitibong pangutana ug pagsigurong tinuod kini pinaagi sa kaugalingong pagdukiduki. Bisan pa og kining mga pangutanaha mga sekreto sama sa mga Statement of Assets and Liabilities and Net worth (SALN) sa mga impluwensyado ug gamhanang mga opisyal sa gobiyerno. (Sama sa gidangatan ni kanhi SC Chief Justice Renato Corona nga natangtang tungod sa SALN, apan nganong karon dili naman ipabukiki ang SALN sa mga hukom ug mga kongresista?) o ang pagpagawas sa gobernador og minilyong kwarta nga hinabang sa kalamidad ngadto sa ubang probinsya ( May nagpaluyo bang self-interest ang pagkamanggihatagon sa mihatag nga nagplanong modagan sa Senado?), ang media nasayod nga kini maoy nagrepresentar sa mga yano molupyo nga nangita og tubag sa ilang mga pangutana. Dihang milugwa ang kontrobersyal nga P98.0 million Balili land deal nga naglubog diay sa tubig, walay FOI nga gigamit ang media. Bunga lang kadto sa subsob nga paningkamot ug hago sa mga tigbalita aron mapagawas ang kamatuoran.

Dili mulambo ang media kung magpabiling sirado ang hunahuna sa gobiyernno apan mahimo sa media ang pagbalita og mas interesadong mga estorya ug pinaagi sa nagkadaiyang social networking sites sama sa Twitter, blogs, podcasts, e-groups, e-books, Facebook ug uban pa ang feedback mahibaw-an dayon ang feedbacks sa matag estorya.

Gipadaplin na ang mga typewriters ug gipulihan na og mga keyboards ug touch phones. Ang sukdanan karon mao na ang gipaspason, signal strength ug pixels sa dili gustong mabiya sa mga panghitabo karon.

Ang mga mediamen wala usab magpabiya ug mihimo sa ilang kaugalingon nga mga “mojos” o mobile journalists, tungod kay ang pag-alagad sa publiko nagpasabot nga kinahanglan kanunay ang pagbaid sa kahanas ug pinaagi niini pabiling buhi ang Cebu media. Kung naa na tanan sa Internet ang mga impormasyon, ang media magpabiling magbalantay sa kaayohan sa kinabag-an.

Kini tungod kay sukad pa kaniadto mao na kini ang lamas sa demokrasya mapa-naay FOI Act o wala.