Milungtad na og 491 ka tuig nga gidugayon ang makasaysayanong panagsangka nila ni Lapulapu ug Ferdinand Magellan nga giisip nga labing dugoon nga panghitabo sa Sugbo niadtong Abril 27, 1521.
Ang makalilisang nga panagsangka nila ni Lapulapu ug Magellan uban sa ilang ginsakopan maoy gihimo ang pagsublisubli sa makasaysayanon nilang panagsangka nga pasiugdahan sa lokal nga kagamhanan. Kini gihimo agi’g pagbuhi sa atong panumdoman sa maong hitabo nga giisip nga maoy labing unang kadaugan nga naangkon sa nasud sa natad sa panggubatan ang “Kadaugan sa Mactan.”
Ang mabulokon nga pagsublisubli sa maong hitabo sa isla sa Mactan giisip na lamang nga kabahin sa daghan pa nga kadaugan nga naangkon sa isla sa Mactan nga ang sagad sa mga molupyo kaniadto nagsalig lamang sa pagpanagat ug pagpanginhas.
Matud pa nila nga dili ikalimod nga daghan pa nga mga kadaugan ang naangkon sa isla sa Mactan sa pag-irog sa katuigan nga makiangayon lamang usab sa pagpasalamat tungod sa ilang gikatampo nga kalamboan.
Nagsilbi silang kahimanan sa kalamboan karon nga naangkon sa dakbayan ug sa paghingan og pipila mao ang naglakip kanila ni anhing Mayor Mariano Dimataga, anhing Mayor Maximo Patalingjug, anhing Mayor Sibestre Dignos anhing Mayor Ernest Weigel Jr., kanhi mayor ug karon Kongresista Arturo Radaza.
Naglakip niini ang mga kalamboan nga naangkon sa maong dakbayan nga hingpit usab nga nakapausab sa kahimtang sa mga molupyo nga gikan sa nag-ilaid nga kalisod ngadto sa arang-arang nga kahimtang.
Ang katukoran sa tugpahanan sa abyon nga mao ang Mactan Cebu International Airport, kakatukon sa Mactan Export Processing Zone (MEPZ) nga nahimutangan sa dagkong patigayon, mga beach resort, mga dekalidad nga mga hotel, restaurant ug uban pa.
Ang nag-igdal kaniadto nga dagkong mga bato sa mga luna nga gipasagdan lamang sa mga tag-iya nga gihimong Mactan stone mao usab ang nagsilbing sinugdanan sa pagtumaw sa gitukod nga mga subdivision. (Romeo T. Limpangog)