Wa’y lalis, di’ kabus ang mgaPinoy kun ang gidak-on ug gidaghanon sa mga shopping mall ang tan-awon. Daghan ang moreklamo sa grabeng kakabus nga nasinati, apan kung moadto ka sa mga mall, libuan ka mga tawo ang nagpunsisok ug adunay bitbit nga mga gipamalit. Kadudahan ang pangangkon nga nagkagidlay na ang kinabuhi sa mga Pilipino kun padayon ang pagtukod og mga malls sa mga dakbayan sa nasud. Dinhi lang sa Sugbo, mokabat sa lima ka mga dagkong tindahan ang dungan nga gipabarug. Nagpasabot lang ni nga aduna kita sa maong negosyo ug ang gigikanan sa ilang kita mao ang mga konsumedor nga unang nangangkon nga naglisud.
Nia sa nasud ang tulo sa labing dako nga shopping mall sa kalibutan karon. Ug ang makapakugang, sa napu ka mga higanteng shopping mall sa kalibutan, siyam ang makit-an sa mga nasud sa Asya sama sa China, India, Malaysiya ug Pilipinas. Lakip sa mga dagkong mall ang South China Mall ug Golden Resources Shopping Mall pulos sa China, ang SM Mall of Asia sa Pilipinas ikatulo sa labing dakong mall sa kalibutan. Ang Cevahirmall sa Istanbul sa ika-upat, ang West Edmonton Mall sa Canada, ang SM Megamall sa Pilipinas sa ika-unom, Berjaya Times Square sa Malaysia sa ikapito, ang Beijing Mall ug Zhengjia Plaza sa China ug SM North Edsa sa Pilipinas gihapon.
Normal lang sa China nga adunay dagko nga mall tungod sa iyang kapin usa ka bilyon nga populasyon sa mga molupyo. Apan sa usa ka nasud sama sa Pilipinas nga adunay mokabat sa usa ka gatus ka milyon ka mga tawo lang, adunay laing indikasyon ang pagtukod og higanteng mga tindahan.
Kini tungod sa katakos sa mga tawo sa pagpalit og bisan unsang gamit sa mga mall ug dili ang pagsige lang og suroy o pagpabugnaw o pagpatay sa oras. Nakasugakod ang maong matang sa negosyo dinhi sa nasud tungod sa kadako sa kita. Di’ na ‘ta mahibong nga ang labing adunahan nga Pinoy ang tag-iya sa mga dagkong mall sa nasud o sa kalibutan.
Niining bag-o, nigawas ang isyu sa seguridad sa mga mall tungod sa tulo ka sunod-sunod nga kaso sa pagpamusil nga nahitabo su’d sa shopping mall. Di’ isyu nganong niabot sa mall ang lalis sa mga tawo nga nalambigit sa mga krimen. Apan ang dakong pangutana, nganong nakasu’d ang mga armas sa usa ka edipisyo nga maoy giisip nga labing luwas unta nga lugar alang sa shopping ug pagpahuway gikan sa trabaho uban ang mga mahal sa kinabuhi.
Ang isyu wa’ sa punto nganong wa’ kapugngi ang mga tawo sa paghimo sa krimen. Apan ang batakang pangutana, nganong nakasu’d ang pusil sa mall. Ang isyu wa’ sa nahitabo nga unang kaso nga naglambigit sa usa ka asawa nga grabeng naglagot sa iyang bana nga giingong nangabit ug nikalas pa’g inosenteng guwardya. Apan ang pangutana, ana sa anggulong nganong nasubli pa ang maong matang sa insidente?
Kung ang shopping malls nikita og dagko sa maong matang sa negosyo, di’ ‘sab unta sila magkuwang sa pagpalit og mga kahimanan ug pagkuha og mga tawo nga mohatag og mas kasaligan nga seguridad sa mga mall. Ang nahitabong krimen su’d sa usa ka mall usa ka makapa-alarma nga kamatuoran tungod kay kung kaniadto sa gawas lang sa mga tindahan mahitabo ang krimen, karon mahimo na ‘sab ni sa su’d mismo. Apan samtang giatubang ang maong matang sa problema ug gitan-aw unsaon sa pagpahugot sa seguridad, di’ ni makasulbad sa tinuod nga problema. Tungod kay bisan asa nga anggulo tan-awon, di’ kapugngan ang kaso sa pagpamusil kun hangtud karon, aduna gihapoy mga tawo magda’g armas ug ingon ini gihapon ka lugak ang gobyerno sa pagpagamit og pusil sa publiko.
* * *
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com.