Si Mahatma Gandhi nihulagway sa mga konsumidor nga maoy labing gamhanang puwersa sa ekonomiya: Kay kun mohunong sila og pamalit, mahagsa ang ekonomiya. Nitakdo ni sa nabantog niyang mga kampanya sa civil disobedience sa Africa ug ang pagdumili pagbayad sa buhis sa asin nga gipahamtang sa Britanya nga nipalayas sa mga langyaw gikan sa India.
Ang pagtulon-an ni Gandhi maoy mosukwahi sa sayop nga pagtuo sa katawhan sa atong panahon nga wa silay dag-anan sa panagkonsabo sa higanteng mga negosyante ug dagkong opisyal sa gobyerno. Ang patigayon ug ang gobyerno pulos nagsalig sa katawhan, labi na sa labing gagmay nga maoy labing daghan. Ang kapakyas sa paghiusa mao ra gyoy nakababag sa katawhan pagkab-ot sa makiangayon nga kausaban.
* * *
Labing menos tunga sa milyon ka Sugbuanon ug mga dumuduong ang manud sa shopping malls sa Metro Cebu matag adlaw. Palandonga unsay mahitabo kun magkauyon sila nga di lang una manud ni mamalit sa malls sud sa pila ka adlaw:
• Inay mangaon sa restaurants, maglung-ag ug maghikay og pagkaon nga saw-an sa mga sakop sa pamilya sa ilang mga pinuy-anan;
• Inay manan-aw og sine, manan-aw una og TV, labi kay hapit na matapos ang Mula sa Puso ug Minsan Lang Kita Iibigin; ug
• Adto lang una mamalit og bugas, sud-an, lamas, prutas ug sinina ug ubang inadlaw’ng panginahanglan sa Carbon, Taboan, V. Gullas ug gagmay’ng tindahan.
* * *
Way negosyanteng makasugakod, bisan si Henry Sy, ni gobyernong mobarog, bisan sama ka-popular ni Presidente Noynoy Aquino ang mangu, kun mohunong ang katawhan pagpamalit ug pagbayad og buhis. Apan tungod sa kapakyas sa katawhan paghiusa, ang mga negosyante natental pagpamintaha ug ang mga politiko pagpangawat.
Daghan nang mga balaod ang naumol pagpanalipod sa mga konsumidor, kasagaran kinopya sa Consumer Bill of Rights ni US President John F. Kennedy. Apan sama sa ubang mga balaod, salamat sa kasuod sa gobyerno ug negosyo, mas gilapas kay sa gipatuman.
* * *
Kun gusto ang mga konsumidor og ebidensiya sa kadako sa ilang mahimo kun magkahiusa, dapiton nakong ilang pagtagad sa Amerikanhong rebolusyon nga nipalayas sa Britanya niadtong 1783, pinasikad sa protesta batok sa “taxation without representation.”
Gawas sa armadong pag-alsa ni George Washington, ang Amerikanhong mga konsumidor nilusad sa kampanya sa “nonconsumption.” Nagdumili sila pagpalit sa mga produkto nga gibuhisan sa Britanya. Ang kababayen-an nagtukaw adlaw ug gabii sa mga kusina pagpakaon sa kalalakin-an ug kabataan, sa way paghikap sa mga produktong gibuhisan.
Nawad-an ang Britanya og gatasan busa wa hingpit mapalambo ang iyang puwersa batok sa mga rebolusyonaryo. Ang mga konsumidor nakapadaog og rebolusyon duha ka siglo nang nilabay. Kinsay nag-ingon nga inutil sa pagpanalipod sa batakan nilang mga katungod karon?
(Kabahin ni sa akong pakigpung sa pormal nga pagkatukod sa Consumers Rights for Economic Welfare [Crew] niadtong Sabado. Nihangyo silang Crew President Vic Sapio ug kaubanan nga akong suwaton aron ilang matipigan.)
* * *
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com