Hugawa kaha no?

Nalantawan nako nga pwerteng hugawa g’yud sa dakbayan sa Sugbo kun ang mga garbage truck dili na mokolekta sa mga basura nga wala gilain-lain kadtong madugta ug dili madugta.

Hangtud karon wala pa g’yoy nahuna-hunaan si Mayor Michael Rama kun asa nila ibutang ang mga basura nga mahipos sa lainlaing dapit sa dakbayan sugod karong Biyernes.

Gibutyag na ni Rama nga mohunong na og gamit ang dakbayan sa Sugbo sa gitawag nila og Inayawan Sanitary Landfill inigka Abril 1. Misubra na man gud kaayo ang katuigan sa paggamit sa “landfill.”

Basi sa lagda, ang landfill gamiton ra unta kutob kaniadtong 2005 apan tungod kay wala may laing dapit nga kalabayan sa mga basura ang dakbayan padayon lang gihapon kining gigamit.

Si kanhi mayor Tomas Osmeña mitanyag gani kaniadto nga kun kinsa kadtong mga barangay nga miuyon nga adto makabutang og landfill ang dakbayan, hatagan sila og lima ka milyon ka pesos.

Apan walay misugot, apil na ang mga opisyal ug katawhan sa barangay Kalunasan, sa kahadlok nga ang mga basura nga ilabay sa ilang dapit basin og makadaut sa tinubdan sa ilang tubig.

Aw dili g’yud tinuod kita makawagtang sa kahadlok sa katawhan kay tiaw mo bay kun ang inagos sa basura maipon sa tinubdan sa tubig og atong mainom?

Tinuod, ang pamaagi sa paghimo og landfill mao nga sa dili pa kini butangan og basura hanigan kini og baga ingon man lig-on nga matang sa silopin. Ilawom niini dunay ipahiluna nga tubo aron nga kun daghan na ang mga matigum nga inagos gikan sa basura, suyopon kini og ipaagi og water treatment aron nga malimpyo.

Kun limpyo na ang daghang inagos nga gipaagi sa water treatment facility, mahimo na nga ihuwad gawas sa landfill.

* * *

Pastilan, nausik lang ang kahago sa mga imbistigador sa Visayas Ombudsman kay ang duha ka buwan nga silot nga gipahamtang nila kang San Roque barangay captain Rogelio Ruizo ug mga kaubang opisyal sa barangay dili na mapatuman.

Unsaon, dugay kaayo nila nga naresolbar ang maong kaso. Matud ni Konsehal Edgardo Labella nga kanhi direktor sa Ombudsman, kaniadto atul sa iyang termino ang routing slip sa kaso butangan g’yud niya’g note nga magpahinumdom sa mga graft investigators nga ang kaso naglambigit og elected public officials.

Ang tumong niini mao nga ang mga imbistigador maghuna-huna nga kinahanglang paspasan nila ang pag-imbistigar sa kaso nga mahuman kini sa dili pa ang eleksyon.

Basi gud sa hukom sa Korte Suprema sa kaso ni Aguinaldo, nga gitawag karon og Aguinaldo doctrine, kadtong mga elected public official nga masublian sa ilang katungdanan sa usa ka eleksyon dili na sila mahimong masilotan sa mga administrative cases. Sa ato pa, wala nay bili ang pagkonbikto sa Ombudsman nilang Ruizo. Kadtong ubang konsehal nga wala makadaug sa miaging barangay eleksyon, dili na man usab masuspenso.

Ang complainant nga si kanhi Konsehal Lidiore “Boy” Miranda midawat na lang sa katinuoran, unsaon nga wala na man siya’y mahimo. Matud ni Miranda nga bisan og dili na masuspenso sila si Ruizo nag-atubang man usab sila’g kasong kriminal sa korte.

Kabahin kini sa giingong pagtumo-tumo nila ni Ruizo nga may kalihukan sa mga tawo nga dunay apan sa ilang panglawas ug aron pag-justify sa ilang gasto gibutang-butangan og ngalan sa mga tawo nga dili taga San Roque.

Misamot ang kontrobersya kay hasta ang ngalan ni kanhi Kapitan Telesforo Rabaya nga namatay adtong 2004 nakatambong pa kuno sa kalihukan kaniadtong 2009. Kataw-anan!