Una nakong tambong sa usa ka forum sa mga mag-uuma kagahapon. Salamat sa National Dairy Authority (NDA) sa ilang pag-imbitar nako sa Forum on Multiplier Farm sa Applied Nutrition Center sa Gov. Cuenco Ave., Banilad, ning dakbayan.
Duna koy nakat-onan kabahin sa pamuhi og baka nga gatasan atol sa maong forum. Ang atong gobyerno man gud, pinaagi sa NDA ug ang DA mismo, padayong nag-promote sa dairy industry aron sa ingon mahimo na kitang self-reliant sa mga gatas nga gi-produce sa atong mga baka ug kanding dinhi.
Bisan tuod og goat raiser ko, tungod sa rekomendasyon ni Mr. Jimmy Escaño, giapilan nako ang maong forum diin didto nako mahibaw-i nga hasta diay ang kanhi city administrator sa dakbayan nga si Bimbo Fernandez interesado o ba kaha nalambigit sa pagpamuhi og mga baka tungod kay didto usab kini sa maong forum.
Si Sulpicio Bayawa Jr. mipasabot ngadto sa mga mag-uuma nga dili lalim ang pagpamuhi og mga baka nga gatasan kon dairy cow tungod sa kamahal niini kun paliton gikan sa gawas sa nasud, kasagaran gikan sa New Zealand.
Mao tingale kini ang hinungdan nganong diyutay lamang ang nagbuhi og baka nga para himuong gatasan tungod kay dili ma-afford sa usa ka yano nga mag-uuma ang presyo niini nga P130,000 matag usa.
Sa sistema nga gisagop sa NDA – pinaagi niining “multiplier farm” – ang usa ka mag-uuma hatagan sa gobyerno og mga buhi nga baka nga gipalit sa gawas sa nasud, apan sulod sa tulo ka tuig kinahanglang makabayad siya og usa ka buhi nga baka ngadto sa NDA o ang presyo niini mahimong ibayad pinaagi sa kuwarta.
Daghan ang interesado sa maong pamaagi. Nakita kini sa kadaghan sa mitambong sa maong forum. Gani, dihay mga taga Negros nga mituyo og anhi sa Sugbo aron lang pagtambong sa maong kalihukan.
Kini hinuong ako mga panghinaot lang.
Hinaot nga dili sama sa dispersal sa mga imported nga kanding ang pagpili unya sa mga aplikante sa maong multiplier farm.
Ang akong gipasabot nga angayang ipaagi sa makuti nga pagtuon ang kuwalipikasyon sa usa ka aplikante sa maong sistema aron walay pabor-pabor nga magdepende ang pag-release kinsay duol sa luwag.
Sa mga imported nga kanding nga covered niadtong PL-480 nga importasyon, wala na gani masunod ang gikasabotan kaniadto nga mobayad ang nanagpakadawat og kanding pinaagi sa paghatag og buhi nga laki (buck) ngadto sa asosasyon.
Aduna lamang pipila sa benepisyaryo sa maong goat dispersal program sa Department of Agriculture (DA) nga mitumong sa gikasabotan. Adunay pipila wala na gani manunga og meeting sa asosasyon ug wala na mahibaw-i nagginhawa pa ba ang ilang mga binuhi.
Niining multiplier farm program sa NDA, saludo ko niini uban ang dako nakong panghinaot nga makatabang kini sa mga mag-uuma nga nagdamgo nga mopalambo sa kalidad sa ilang panguma pinaagi sa pagbuhi og mga nindot nga breed (sama sa Holstein-Sahiwal, Holstein x Jersey, Brown-Swiss ug Jersey).
Ug ang labi nakong pangandoy nga molambo ang dairy industry sa Sugbo, dili lang sa baka kun dili hasta na sa kanding aron makatabang kini sa ekonomiya dinhi.
* * *
Ang Pilipinas hinuon lahi kaayo kay sa ubang nasud.
Sa ubang nasud man gud, grabe kaayo sila sa ilang suporta ngadto sa mga mag-uuma –- gikan sa access sa capital ngadto na sa accessibility sa market.
Dinhi sa atong nasud, ang mga mag-uuma mapugos og biya sa umahan kay wala man gani ikapalit og bugas aron ipakaon sa ilang pamilya, unsa na kaha ang binhi nga isabod.
Sa sige nakong balikbalik sa bukid aron mangunay og tarok og tambal sa akong mga binuhing kanding, nakat-onan nako ang kapait sa mga mag-uuma nga maoy nakaaghat kanila sa paglugsong aron dinhi sa patag mangita og kapanginabuhian – nga kasagaran nilang madangpan mao ang pagpanarbaho isip panday ug mason sa mga construction site.
Apan kun aduna lang untay gobyerno nga naggalam kanila, ang produksiyon sa mga utanon ug mga buhi maghinobra ug dili na unta kita mo-import pa og mga kan-onon sama sa bugas humay ug mga karne.
Kun ang gobyerno bukas pa lang alang sa mga yanong mag-uuma, maglisod ang mga rebeldeng komunista sa pag-agni kanila pag-uban sa ilang kawsa. Ang kalisod nga ilang nahiagoman samtang anaa sa bukid nananom nga walay suporta sa gobyerno maoy makapabukas sa ilang kalaay ug kaligotgot hangtod maganoy ngadto sa kalihukang walhon.
Kanus-a pa kaha mausab ang atong gobyerno ug magtarong og tabang sa atong mga mag-uuma?
* * *
Malipayong gipahibalo sa mga opisyales ug miyembro sa Talisay Tennis Club ang bag-o nilang set of officers nga nanumpa atubangan ni Konsehal Samsam Gullas, apo ni Kongresista Eduardo Gullas.
Ang induction of officers sa club gihimo atol sa Christmas party sa grupo niadtong Disyembre 26 sa beach nga gipanag-iya sa mga Aznar.
Si Ricky Aznar napili sa ikalimang higayon sa napulo ka tuig isip presidente sa club, si Jimmy Bas isip vice-president for internal affairs, Joe Camaya isip vice-president for external affairs, Brix Nemenzo isip tresurero, June Luminarias isip secretary ug Don Seguerra isip auditor.
Ang maong mga opisyal napili sa mga board of directors nga gipangamahanan ni Atty. Raul Bacaltos. Ang mga directors sa board mao sila si Ricky Aznar, Jojo Bacaltos, Raul Bacaltos, Jimmy Bas, Joe Camaya, Gerry Campo, Jimmy Colango, Nilo Empaces, Noel Ipong, Jun Luminarias, Brix Nemenzo, Johnny Sabellano ug Don Seguerra.
Atol sa party, gipasidunggan sa outgoing president nga si Lee Tiro uban ni Aznar, si Engr. Nilo Empaces tungod sa iyang paninguha nga mahuman ang pagpanindot sa usa ka space sa Talisay City Sports Complex aron himuong extension clubhouse nga gitawag karon og “Nilo’s Hall.”