Adlaw nalang ang atong giihap ug mopuli na ang bag-ong mga lider sa nasud ang katawhan. Dugay nang gipaabot sa minilyon ka mga botante ang piniliay human sa siyam ka tuig nga pag-antos ubos sa kasamtangang administrasyon nga napuno sa isyu sa korapsyon. Ang piniliay ang nag-inusarang kalihukan nga magbutang sa tanang tawo sa susamang estado. Adunahan man ka o kabus, may posisyon man ka sa gobyerno o pribadong sektor, may impluwensya man ka sa komunidad o kasarangan nga molupyo, usa ka boto lang ang gihatag nimo. Usa ka boto nga may dakong gahum paingon sa kausaban.
Di’ man maayo nga mabalaka apan mao ni ang atong gibati karon. Wa’y klaro nga baruganan ang Comelec kung automated elections ba gyud ang mahitabo, may parallel counting ba pinaagi sa ‘mano-mano’ nga ihap o may katakus ba ang dakong bahin sa nasud nga mopahigayon sa mas high-tech nga pagpili. Hangtud karon naputos gihapon sa daghang pangutana kun unsay mahitabo sa labing gipaabot nga adlaw natong tanan tunga-tunga sa daghang kabalaka ug pagduha-duha. Ang gibati karon sa mga botante nagpasabot lang nga wa’y pagsalig ang mga tawo sa institusyon nga maoy gitugyanan sa pagpahigayon sa hapsay ug ligdong nga piniliay.
Nahipatik sa konstitusyon ang pagpahigayon og ‘automated elections’. Saludo ta sa gobyerno sa pagtuman sa mando sa balaod. Apan di’ ikalimod nga kung may nakugang man sa bag-ong teknolohiya kana mao ang mga taga Comelec. Di’ na ni ikatinga tungod kay maaktibo lang ang ahensya sa matag higayon nga may piniliay. Sa pag-abot sa mas high-tech nga matang sa piniliay, nag-atubang og mas dakong problema ang Comelec- ang kakuwang og tawo. Karon nga nagkaduol ang piniliay, mas pang nagklaro unsa ka kuwang ang tawo sa Comelec aron mas maandam, di’ lang ang mga botante, apan lakip na ang bag-ong teknolohiya nga gikuha alang sa piniliay.
Samtang gipahigayon ang sunod-sunod nga pagsuway sa bag-ong teknolohiya, mas pang tataw ang mga problema nga posibleng moabot sa adlaw mismo sa piniliay. Sagad sa palpak ana-a sa pagpada’ sa mga resulta gikan sa municipal level ngadto sa probinsya ngadto sa national canvassing. Kritikal ang pagpahigayon sa pagboto karong Mayo 10, apan mas kritikal ang pagpada’ sa mga resulta ngadto na sa nasudnong canvassing.
Hangtud karon, wa’ pay pagsalig ang publiko ug bisan ang mga kandidato mismo sa mamahimong papel sa bag-ong teknolohiya. Kung kaniadto, sayon ra ang pagpuntirya diin ang aberiya ug kinsa ang mabasol sa kwestyonableng resulta, sa bag-ong matang sa teknolohiya, di’ nato mahimong pasakaan og kaso ang mga makina o pangutan-on o sukit-sukiton tungod sa kwesyonableng resulta. Kung unsa ang resulta nga ihatag sa makina, di’ ni natong mahimong kwestyonon pa.
Mas dakong hagit ang gi-atubang karon di’ lang sa mga taga Comelec o sa mga kandidato. Mas dakong hagit ang gi-atubang sa mga botante nga dugay nang nangandoy og kabag-ohan o limpyo nga pagpadagan sa gobyerno. Sa di’ pa magbinasulay ang publiko, mas maayong andamon na nato ang atong mga pwedeng mahimo alang sa mas ligdong nga resulta sa piniliay, may makina man nga gamiton o balik sa tinamban nga piniliay.
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com