Morang gitilaan sa til-as kapaspas ang pagkahurot sa mga prutas ug utanon nga gida sa mga mag-uuma sa bukirang mga barangay sa Dakbayan sa Sugbo. Nitambong sila sa Kumbira sa Kapamilya, ang kaduha-matag-tuig nga panagtagbo sa suking mga tigpaminaw sa DYAB Abante Bisaya matag Disyembre, sa tungatunga sa pasko ug bag-ong tuig, ug Hunyo, sa sumad sa pagsugod namo og sibya.
Nangadlawon ang mga mamalitay nga nag-atang sa nanglugsong nga mga sakop sa Cebu City Federation of Farmers. Kay gawas nga mao pay pagpupo sa ilang abot, ubos kaayo ang presyo. Wa na man gud moagi ang mga baligya sa mga komprador nga maoy gipasanginlan sa mga mag-uuma nga nipaburot pag-ayo sa presyo.
* * *
Si Dr. Philip Hernandez, presidente sa kahugpongan, nipasabot nga tungod sa kadako sa patong sa mga komprador kasagaran madoble ang presyo sa ilang mga prutas ug utanon. Pananglitan ang ilang paliya, nga tag-P40 ra untang kilo, tag-P90 na inig abot sa Carbon.
May mga komprador sab nga labihan kamapahimuslanon. Kay kasagaran sa mga mag-uuma utangan man nila, sila pa gyo'y magbuot kun pila ray palit sa mga abot sa umahan. Kun magdaot ang panahon ug kinahanglang maani dayon ang mga prutas ug utanon, way kukaluoy ang mga komprador nga molaslas pag-ayo sa presyo. Ang mga komprador nga sama nila maoy gustong Hernandez nga laktawan aron pagpalambo sa kita sa mga mag-uuma.
* * *
Maong gihangop ni Hernandez ang kahigayonan nga nakabaligya sila sa ABS-CBN Broadcast Complex. Nangandoy siya nga mausban pa karong bag-ong tuig. Nanghinaot sab siya nga matuman ang pasalig sa Cebu City Agriculture Office nga paningkamotan nga makaangkon ang mga mag-uuma og ilang kaugalingong luna nga kabaligyaan sa Carbon. Si Tim Suico, magtatambag sa mga mag-uuma, nitataw hinuon nga di angay'ng papason ang mga komprador. Kay nakatabang sila pagpasayon sa pagtumod sa ilang mga abot. Gidasig niya ang pagpangita og mas makiangayon nga kalambigitan tali sa mga mag-uuma ug mga komprador.
* * *
Laing opisyal sa kahugpongan, si Pat Damaolao, nisugyot nga mahimong iapil ang direktang pagpamaligya sa mga mag-uuma sa ilang abot sa banhawon namo nga nga seminars sa Kapamilya Backyard Gardening Project. Mas bug-at ang mga pagtulon-an alang sa mga manambong kun mabantang ug mapalit nila ang bunga sa bag-ong mga paagi sa panguma.
Himuon namong tanan aron makatabang sa panginabuhi sa mga mag-uuma. Andam ming mamahimong kahimanan pagdapit sa pagtagad sa kagamhanan sa pait nga kahimtang sa mga bayani sa nasud.
Di hinuon mi magpatugatuga pagpalugsong nila kun di ming katino nga mahurot ang ilang mga baligya. Labing dako namong pangandoy nga sa panag-abot sa taga bukid ug taga patag, mas magkasinabtanay sila ug madugangan ang kahigayonan nga magtinabangay pagtakdo sa ilang mga panginahanglan ug pagpalambo sa ilang masig ka kahimtang.
* * *
Email:leo_lastimosa@abs-cbn.com