Mapilde bisan computerized

(Nganong adunay purohan mapilde ang mga kandidatong nagsalig sa makinarya ug kuwarta sa piniliay nga pinaagi sa computer?)

Atong hinumduman ang mga leksyon sa piniliay niadtong tuig 1992. Si kanhi Ramon Mitra giingong migasto og sobra sa napulo ka bilyon ka pesos. Iya ang hapit tanang kongresista ug mayores. Si Chairman Danding Cojuangco wala usab palupig sa kwarta. Si kanhi Heneral Fidel Ramos adunay daghang suporta gikan sa mga militar ug kanhi militar nga daghan og sakop sa Mindanao, apan pipila na lang ka bulan ang iyang preparasyon tungod kay haduol na ang eleksyon dihang midesidir siyang molansar. Ug si Senadora Miriam Santiago walay kwartang gipakatap, walay makinaryang gisaligan, walay mga kandidatong midala kaniya, wala gani watcher sa mga presinto. Ang bugtong nagdala sa iyang kandidatura mao lamang ang mga estudyante, ug kadtong pipilang naglaum nga ang iyang gipakitang kaisog nga moaway sa mga hiwing sistema maoy gikinahanglan sa nasud.

Ang resulta:   midaug si Ramos pagka presidente sa Pilipinas; nagsunod si Santiago sa gidaghanon sa botos. Layo ra sila si Cojuangco ug Mitra, kinsa dali usab kaayong midawat sa ilang kapildihan.

Karon atong susihon kining bag-ong paagi pagbotar pinaagi sa computer. Taas ang mamahimong balota karon. Tanang ngalan sa mga kandidato anaa sa balota, apil na ang daghang party-list, ug ang buhaton lamang sa botante mao ang pagbulit sa espasyo nga anaa tupad sa ngalan. Kun magkasayop ang pagbulit, mamahimong mainbalido ang balota ug dili maihap. Kun dili kaayo maayong mobasa ang botante, hayan magkasayop ang iyang pagbotar ug posibleng makainbalido kini sa balota ug masayang lang ang iyang boto.

Tungod niini, adunay puruhan nga kadtong mga kandidatong lokal nga maoy gisaligan sa mga kandidatong presidensyal o nasyonal, maniguro sa ilang kaugalingon. Busa posible nga aron dili maanugon ang botos, ipasiguro lamang nila pagpabulit kadtong ngalan sa numero nga ilang gihatag sa botante. Aron pagseguro nga dili magkasayop ang botante, posible nga pipila lamang ka ngalan o numero ang patiman-an niini. Kining mga ngalana dako’g puruhan nga mga ngalan sa kandidatong lokal lamang. Adunay daghang nagtuo nga tungod kay naniguro ang ubang lokal nga kandidato sa ilang kaugalingong kadaugan, nalimtan na lang ang mga nasyonal nga kandidato, hinungdan nga napildi si Mitra niadtong 1992.

Busa alang sa mga kandidatong nasyonal, ang ilang makuhaan og base sa kasiguroan nga sila iboto ug nga maihap gyud ang ilang balota, mao ang sama sa nahitabo kang Senadora Santiago niadtong 1992, kansang mga botante mao ang mga estudyante nga mas naniguro pagbotar sa nasyonal nga kandidato kaysa lokal. Karong eleksyona, kadtong makakuha sa simpatiya sa mga estudyante dako’g puruhan nga makabentaha gyud, tungod kay kun walay sayop ang ilang pagbotar, dili man mainbalido ang ilang botos ug maihap gyud. Isip election lawyer kaniadto, makadaghan ko makaobserbar inig mag-abri na sa ballot box kun dunay protesta, nga daghang balota ang dili maihap tungod kay sayop-sayop ang pagsulat sa botante, ug kasagaran sa balota, ang lokal ra maoy nasulatan, dili kaayo daghan ang nagsulat alang sa mga nasyonal nga kandidato. Aduna say posibilidad nga tungod kini kay kulang ang botante sa interes sa mga kandidatong nasyonal kay wa man siya masuheto sa mga kandidato, dili sama sa lokal.

Naay usa ka kandidato nga lain sab iyang gisaligan. Wala siya magsalig sa makinarya ug lokal nga mga politiko. Ang iyang kampanya atua niya i-focus sa mga OFW, kinsa mahimong makabotar sa mga nasyonal nga kandidato. Ang mga OFW daghan kaayo, ug ang ilang siguroon og botar mao ang nasyonal, tungod kay sa balaod sa Absentee Voting, dili man sila makabotar sa mga lokal nga kandidato. Tungod niini, dako ang puruhan nga anhi magligas ang botos sa pagka presidente sa Absentee Voters.

Alang sa inyong mga panahom, palihug email sa [email protected]. Daghang salamat.