For sale: Artifact

Mismong ang mga opisyal pa sa Kajima Construction ang nibutyag sa taga National Museum sa giingong pagpamaligya sa ilang mga trabahante sa mga nakuykoyan nga mga artifacts sa nagpadayon nga konstruksyon nga subway sa may Plaza Independcia. Tungod sa gibutyag sa mga Hapones nga nagduma’ sa konstruksyon, naalarma ang mga taga museum tungod kay dako ang ikatabang sa mao nga mga artifacts sa pagsuta ug pagsubay sa atong kasaysayan. Ang nakanindot sa mga nakit-an sa plaza mao nga butang pa ni sa pre-historic o mga butang nga gigamit sa mga panahon nga wa’ pa moabot sa nasud ang mga Kastila. Karon, nagkara-kara ang otoridad sa pagsubay asa gipamaligya sa mga trabahante ang ilang nakawtan sa nagpadayong construction.

Nakahinumdum pako nga tuig dos mil says dihang gipa-ubos sa excavation kon pagkawot ang pipila ka bahin sa Plaza Independencia uban sa mga Pinoy nga mga archaeologist. Didto nasuta nga mas daghan ug abunda ang mga artifact nga nalubong sa panahon sa plaza. Matud sa mga eksperto, dako og gikatabang sa ilang pagtuon kabahin sa kasaysayan ug pagsuta sa unsang matang sa pagpuyo ang anaa ang mga Sugbuanon kaniadto. Ang nakanindot sa mga nasuta sa mga eksperto kay lahi ug mas daghan og mga karakter ang mga artifact nga mopamatuod sa daghang mga teyoriya.

Usa sa giduso sa grupo kaniadto nga magbutang og monitoring team atol sa pagsugod sa konstruksyon sa subway. Apan nagsugod nalang ang paggama sa minilyon ka pesos nga proyekto, wa’y monitoring team nga gibutang sa dapit. Karon, ang mga Hapones pa nga taga Kajima ang nibutyag sa mga eksperto nga may nakawtan nga artifact sa maong dapit ug gipangbulsa na sa mga construction worker ang mga nakit-an nga mga antigo. Ang nakapait, gipamaligya na ang uban niini samtang ang uban nabawi sa mga opisyal sa Kajima ug gitugyan sa Cebu City Museum sa Port San Pedro. Karon, dakong pangutana kung unsang matang sa mga artifact ang nabaligya sa mga trabahanteng naka-kawot sa mga antigo.

Tungod sa testimoniya sa taga Kajima, nagtigum ang mga taga Metro Cebu Development Authority inubanan sa taga National Museum. Ug ang usa sa giduso sa grupo mao ang lakang nga giduso na niadtong 2006 sa mga eksperto—ang pagbutang og monitoring team sa nagpadayong konstruksyon sa subway aron masuta kung may mga artifact nga makobkoban. Apan di’ ba uwahi na ang tanan? Kung kanus-a gisugdan na pagpamaligya sa mga construction worker ang mga mahinungdanong butang sa kasaysayan, mao pa’y paglihok sa hingtungdang ahensya. Di’ ba gisugyot naman ang monitoring team niadtong 2006 sa wa’ pa kasugdi ang proyekto? Nganong wa’ man matuman ang maong lakang nga kung atong tan-awon, di’ ordinaryong lugar sa Sugbo ang ipa-ubos sa usa ka komplikadong proyekto. Karon pa na alarma ang otoridad nga may nakasapi na sa mga nakaplagan sa plaza.

Akong gipangutana ang mga taga National Museum pila ang kantidad sa usa ka pre-historic nga plato. Ang tubag, wa’y kantidad tungod kay di’ pwedeng kwentahon ang kamahinungdanon sa butang sa atong kasaysayan. Ug samtang nagkadugay ang usa ka butang, nasayod na tang daan nga may dako ning kontribusyon sa atong pagkatawo ug kasaysayan nga di’ pwedeng kabayran og salapi. Karon, nabutang na sa dakong kwestyon kung unsaon pa pagbawi ang mga butang nga gipanag-iya sa atong nasud. Kung basehan ang Republic Act 4846, gipanag-iya sa atong gobiyerno ang bisan unsang butang sa kasaysayan nga makawtan sa usa ka dapit bisan kung nasakop pa ni sa usa ka pribadong luna. Unsa pa kaha kung ang mao nga mga artifact, anaa su’d sa Plaza Independencia, ang bantayog sa Sugbu.

Tungod sa nahitabo, nitumaw na hinuon ang mga komento nga mas maayo pa ang mga Hapon nga nagpasiugda sa trabaho sa Plaza Independencia, aduna pay igong pagtagad sa abundang kasaysayan sa Sugbu apan mga Pinoy nga nagtrabaho sa lugar, mao pay nangunay sa pagbaligya sa ilang mga nakaplagan nga mga artifact.