Baligya’g rights

Walay problema kun tugotan man nga ang mga tanod makahupot og armas, apan kinahanglang pilion ug kadto lang dunay tukma nga kahibalo sa paggamit og armas ang pahupton aron dili sila makahimo og problema sa katilingban.

Ang Executive Order 546 nga gitumbok ni Talisay City police chief Romeo Perigo nga maoy gamiton nilang sumbanan aron ang mga tanod sa Talisay matugotan nga makahupot og armas wala gayod maglatid nga pahupton og mga pusil ang mga tanod.

Ambot og unsa kahay pagsabot ni Koronel Perigo nga ang mga tanod giisip ba kaha niya nga “opisyal” sa barangay. Ang Executive Order 546 nga iyang gitumbok giisyu sa Malacañang aron pagpalig-on sa kampanya batok sa mga rebelde.

Gilatid niini nga palig-onon ang barangay intelligence network pinaagi sa mga opisyal. Sa akong pagsabot, ang mga tanod dili gayod mga opisyal, kundili sila maoy mga “agents to persons in authority.”

Kinsa man ang gitawag og “persons in authority” diha sa barangay, sila mao ang mga “elected officials” sama sa kapitan ug mga konsehal.

Apan sagdi na lang, akong balikon nga ang mga tanod angayan g’yod nga pahupton og armas apan kinahanglang armas g’yod sa kagamhanan, dili kay magpalit lang sila og walay lisensya unya maoy ilang gamiton.

Sama sa mga sakop sa BIN sa Criminal Investigation and Intelligence Bureau (CIIB) nga nagluklok og mga armas, bisan og ang uban niini walay mga lisensya.

Kining maong kalihukan dili g’yod maayo. Sama ra kini sa pipila ka confidential agents sa ubang law enforcement units nga pwerte kahambugero nga magdala-dala og armas apan wala diay lisensya.

Mag-unsa man nang tsapa og mission order nga maoy gigamit ninyong dokumento kunohay sa inyong armas kun ang gidala ninyong mga armas walay lisensya?

Kadaghan na man god ko makakita nga ang mga BIN nga anaa gidistino sa City Hall, nagluklok man og armas. Nasayod hinoon ko nga ang uban kanila dunay lisensya, apan ang uban usab wala.

Buyno, kun tugotan man ang mga tanod nga makadala og armas, apil na kining mga BIN, pilia usab tawon ninyo ang mga tawo nga makamao mogamit og armas.

Kuyawan g’yod ko nga maghuna-huna nga magdala-dala sila’g armas pero dili diay makaigo sa ilang target. Basin baya og duol ra gani nga distansya, dili pa makaigo sa target paper. Dili ba tinuod?

* * *

Maayong tinud-on g’yod sa mga opisyal sa Cebu City Hall pinaagi sa pagpasaka og kaso batok sa mga tawo nga kusog kaayo mamaligya og “rights” sa kayutaan nga dili ila.

Labing minus napulo ka lumulopyo diha sa gitawag og Sugbo Homes sa Lahug ang mipirma na og affidavits nga nagtumbok sa tawo nga maoy gibayran nila sa “rights.”

Kining “Sugbo Homes” para g’yod unta kini sa mga kawani sa City Hall, apan kay wala man ma-develop mao nga gipuy-an sa mga squatters. Apan ang mga squatters nakapuyo human mibayad og “rights” sa mapahimuslanon.

Tan-aw nako, ingon man niini ang sitwasyon diha sa lainlaing mga dapit nga ang kayutaan gipanag-iya sa gobiyerno.

Hala, tinud-a ninyo kay aron mapriso kining mga tawhana ug matudloan og leksyon.

* * *

Unsa ba’y gihimo sa kadagkoan sa Department of Social Welfare and Development (DSWD) niining mga tawo nga nagpasagad na lang sa ilang mga anak?

Ang gipasabot nako mao kadtong mga ginikanan nga wala magtagad sa gagmay pa intawon nilang mga anak nga naglaroy-laroy na, namunit og mga basura.

Sama adtong duha ka bata nga nag-edad pa lang og singko ug tres anyos, nga bisan sa kalinghod pa sa ilang pangedaron nanginabuhi na pinaagi sa pagpamasura.

Nakit-an nako kining duha ka bata dili layo sa Marco Polo Hotel sa Lahug. Ang mga ginikanan niadtong maong mga bata angay’ng kwestyonon ug kun mamatud-an nga gipasagdan lang nila ang ilang mga anak, angay sila nga pasakaan og kaso.

Mora’g klaro man kaayo sa lagda diha sa Child and Youth Welfare Code nga makiha ang mga ginikanan nga nagpasagad na lang sa ilang kaakuhan sa mga gagmay pa nilang anak.

Nagpatuga-tuga og panganak unya dili maantigo moatiman. Tiaw mo, gigabling na lang tawon nako ang tres anyos nga bata nga nagsusapinday paglakaw samtang nagpas-an sa sako nga gisudlan niya sa mga pinunit nga basura kay aron dili maigo sa kusog nga nagdagan nga sakyanan.

Sayod ko nga daghan ang mga ginikanan nga wala lang mag-atiman sa ilang mga anak. Gipangutana nako ang singko anyos kun hain ang iyang amahan ug inahan.

Tua ra kuno sa ilang balay. Ang trabaho sa iyang Papa “pagkawot og bangag” ug sa iyang Mama “paglubok og giso.” Ambot  og unsay buot nila ipasabot. Gagmay pa lagi, dili pa maayong mosulti.

Gising mo uy taga DSWD!

* * *

Kun ang gihimo sa mga kawani sa dakung department store diha sa Lapulapu nga nag-welga kay wala sila hatagi og tukma nga sweldo sa ilang mga agawon unya sundon kini sa ubang kawani nga wa usab magdawat og tukma nga sweldo, paminaw ko pwerteng daghana nga welga.

Nagpasabot kini nga hangtud karon daghan pa kaayo nga mga kompaniya ug mga tindahan nga wala motuman sa balaud.

May gipangutana man gani ko nga baligyaanan og “okay-okay” nga mga produkto nga ang sweldo nila P100 ra ang adlaw. Kwentaha kuno unsaon nimo pag-budget ang maong kantidad?

Sa usa ka department store gitug-anan ko sa usa ka tindera nga ang iyang sweldo P200 ra, ug kadtong bag-o pa P180. Tarong ba god kini?

Daku kining hagit sa Department og Labor and Employment nga motan-aw niining maong problema. Ayaw kamo paghuwat nga ang maong mga trabahador moadto sa inyong opisina aron moreklamo.

Gawas kamo diha sa inyong bugnaw nga opisina ug pangimbistigar. Ayaw kamo pagpaila nga taga DOLE kamo.