Insulto o grasya?

Napasar na ang bag-ong dugang umento sa suholan sa Central Visayas. Human sa dugay nga pagpa-abot ug panaglalis pila gyud ang maki-angayon nga suhol, nigawas nga mananaog ang mayoriya sa dise siete pesos nga umento. Wa’y mamumuo nga nalipay sa dugang suhol tungod kay dungan sa maong pag-usbaw mao sab ang pagpatung sa pletihan sa mga jeepney. Ang dise siete pesos nga umento, kwestyonable pa unsay maabtan ug unsay padulngan. Kung tan-awon, ang umento sa suhol di’ gani ni igo ipalit og usa ka kilong bugas. Apan ang sektor sa management gipasigarbo ang ilang gihatag nga tubag sa dugang nang gimulo sa mga sektor sa mga mamumuo. Ug nigawas nga ang labor sector pa ang may dakong utang kabubut-on sa dugang sweldo.

Ang Pilipinas ang usa ka demokratikong nasud nga gipasigarbo ang ubos nga suholan sa labor force. Kita ang nasud nga gipadangat sa kalibutan ang atong garbo nga ubos ang suhol dinhi itandi sa ubang mga nasud sa Asya. Ug ang kaubos sa sweldo sa mga ordinaryong mamumuo ang nahimong pangdani sa atong gobyeno sa mga langyaw nga magpapatigayon aron mobubo sa ilang puhunan dinhi ug magbukas og bag-ong negosyo. Tuod man, sa iyang mga pamahayag, gipanghambog sa presidente ang padayong pagsu’d sa mga langyaw nga negosyante. Apan samtang atong gibuksan ang atong nasud sa mga adunahan mamuhunan, labi pa natong gi-abuso ang kalidad sa kinabuhi ug pagpuyo sa atong mga mamumuo. Tungod kay bisan pa’g binilyon dolyares ang gisu’d nga kuwarta sa mga dagkong negosyante, wa’ ni epekto sa simple ug ordinaryong Pinoy nga nagdawatan og ubos o halos kontra kaluoy naman lang gani nga sweldo.

Wa’y kausaban ang ‘purchasing power’ natong mga Pilipino tungod kay ang mentalidad sa atong gobyerno paghatag og dakong pabor sa mga magpapatigayon mao man kanunay ang mopatigbabaw. Kung adunay dakong sweldo ang mga tawo, aduna silay ikapalit sa bisan unsay butang nga ilang gikinahanglan. Ning maong punto, mas molambo ang negosyo, mas modaghan ang mga magpapatigayon ug mas modako ang buwis nga makolekto sa gobyerno. Apan kung padayong ubos ang pagtan-aw sa gobyerno sa mga minilyong mamumuo, magpabiling ubos usab ang iyang purchasing power, mo-ot-ot ang mga negosyo ug walay dakong kita ang gobyerno tungod kay mingaw pa sa payag ang negosyo.

Ang ambisyon sa gobyerno nga mahimong usa ka ‘first world country’ o adunahang nasud, imposible nang mahitabo pa tungod kay hangtud karon, ang gobyerno padayong gibalandra ang Pilipinas nga dapit alang sa call center nga maoy mo-serbisyo sa mga nasud nga ana-a sa ‘first world country’. Asa man ka mangita nga usa ka abogado, doktor ug magtutudlo, nisu’d sa usa ka call center aron lang makadawat  og mas dakong sohulan. Dako ang akong pagdayeg sa mga tawo nga nagtrabaho sa call center. Apan nahibawo tang tanan unsa ka grabe ang ilang sakripisyo sa pag-atiman sa ilang mga customer nga tua pa sa ubang nasud. Wa’ nila igsapayan ang kasaba sa ilang mga kliyente o ang oras nga ilang i-trabaho. Apan di’ mao ang matang sa trabaho nga haom sa mga Pinoy nga di’ kabintahaan ang talento, abilidad ug kakugi. Kung nag-ambisyon tang mamahimong usa ka ‘first world country’, nganong padayon mang gi-aghat sa gobyerno ang pagtukod sa mga call centers ug ang pagpada’g mga Overseas Filipino Workers ngadto sa ubang nasud.

Kanunay’ng gipasigarbo sa gobyerno ang lig-ong ekonomiya ug ang maayong dungog sa nasud sa mga institusyon nga pwede natong kahuwaman og salapi sama sa World Bank. Apan wa’ sa maong mga butang ang solusyon sa problema. Su’d sa mga nanglabay nga termino, gikan pa sa panahon sa rehimeng Marcos, nagtan-aw tang tanan sa ugat sa halos tanang problema—ang kakabus. Apan hangtud karon, nganong susamang problema raman gihapon ang atong gisagubang. Siguro tungod kay nagdumili ta sa pagsolbad sa problema. Lima o baynte ka tuig na ang nakalabay, problema sa kawad-on ang gireklamo sa kinabag-an sa mga Pilipino. Ug sa mga mosunod nga katuigan, susamang problema ra gihapon ang atong ipadangat.

Dili ang isyu sa korapsyon, gubot nga palibot, droga o klase sa gobyerno ang mga hinungdan nganong ubos gihapon ang kalidad sa pagpuyo   natong mga Pilipino. Ang rason nganong kabus ta tungod kay ubos ra kaayo ang atong pagtan-aw sa atong mga mamumuo ug grabe na natong gidaginot ang ilang kakugi ug abilidad nga maoy nipahimsog sa mga negosyo sa nasud. Hangtud nga di’ mahatagan og igong gahum ang mga mamumuo nga makapalit sa ilang gusto ug makapangandam sa umaabot, padayong maglubong sa kalisud ang atong nasud.