Hilak sa kinaiyahan

Nakabantay ba mo sa di’ ma-isplikar nga lakat sa panahon karon? Usa ka ba sa natinga’ sa matang sa panahon nga atong nasinati karon? Nabalaka kaba nga may uwan o bagyo nga misu’d atol sa panahon sa ting-init o summer? Nahibu’ng kaba nganong igang ang palibot bisan pa sa kusog nga bunok sa uwan? Wa’ ka mag-inusara sa maong obserbasyon gumikan kay daghan na ang natinga’ sa lahi nga dagan sa panahon karon. Ug kung tuhuan ang mga eksperto, resulta ning tanan sa gitawag og ‘global warming o ang grabeng kainit sa atong kalibutan tungod sa nagusbat nga kinaiyahan. Ang mas nakapabalaka kay samtang gikalimtan sa ubang mga nasud ang pagpangga sa kinaiyahan, walay gipiling lugar ang epektong hatud sa pagpanamastamas sa kinaiyahan.

Matod sa PAG-ASA, nasinati na to karon ang ‘inter-tropical convergence zone kon ITCZ atol ning summer season. Ang nakapait, tungod sa kabaga sa panganod, di’ na halos mobanda sa taas o kawanangan ang kainit sa yuta o sa palibot. Tungod ini, mas init nga palibot ang atong nasinati bisan pa sa kabaga sa panganod o bisan sa pagbundak sa uwan. Di’ lang dinhi sa nasud nasinati ang makahibu’ng nga dagan sa panahon. Sa Amerika, adunay dakong sunog nga nahitabo sa ilang mga kalasangan. Ug tungod sa kainit sa palibot, paspas nga nikuyanap ang kayo sa mga kabalayan ug baga nga kalasangan. Di’ sab makatuo ang mga taga Amerika sa daghan ug kusog nga bagyo nibisita sa ilang lugar su’d sa pipila na ka tuig. Binilyon ka dolyares ang danyos sa mga trahedyang nasinati sa maong nasud.

Usa ka bahin sa Africa nga may init nga temperatura, natinga’ nganong nakasinati na sila og uwan ug baha. Kung kaniadto, giisip nilang bulawan ang tubig, karon di’ sila makatuo nga mikalit lang pagbunok ang uwan sa mga lugar nga pirting pagka-init ang panahon kaniadto. Di’ sab makasabot ang mga taga Greenland sa pagkalunod sa ilang mga isla tungod sa kalit nga pagsaka sa dagat. May mga lugar nga karon na papas na sa mapa tungod sa pagkaon sa tubig sa dagat sa mga lugar nga ubos sa ‘sea level’. Daghang kabtangan ang naapektuhan ug daghang kinabuhi ang nabutang sa wa’y kasigurohan tungod sa di’ masabtan nga lakat sa panahon.

Sa usa ka dapit sa Uropa, natinga sab ang mga tawo didto sa kalit lang nga pag-gahi sa ilang sapa human kini mahimong ice. May mga sakayan og yati nga wa’ na makadagan tungod kay na-uga ang tubig. Kining tanan maoy hinungdan nganong mas gipalapdan pa ang kampanya pag-amping ug pagluwas sa atong kinaiyahan. Apan ang dakong pangutana kung may igo pa bang oras aron maluwas ang kinaiyahan nga dugay na ang gi-abuso ug daw sa gikalimtan. Ug samtang nagkadugay, nibalik na sa katawhan ang epektong hatud sa wa’ paghatag og pagtagad o pagbaya sa nag-inusarang kinaiyahan. Ang mas nakapait, aduna gihapoy mga tawo nga hangtud karon, wa’ pa makat-on sa pait nga epekto sa pag-abuso sa kinaiyahan ug wa’ pa makat-on sa pait nga kahimtang sa atong palibot karon.

Sa simpleng paagi, adunay mga lakang nga pwedeng mahimo aron makatabang sa pag-amping o pagpangga sa palibot. Una na ang di’ paglabay sa basura bisan asa. Ang di’ pagsunog sa mga plastic ug uban pang mga materyales nga moresulta sa pagkabuslot sa ‘ozone layer’. Ang pag-salmot sa mga tree planting activity alang sa mas baga nga kakahoyan sa atong kalikupan. Ug labaw sa tanan ang pag-edukar sa ubang tawo unsa ka pait ang epektong hatud sa pagpabaya sa palibot ug ang pag-hatag sa ubang tawo sa kinatibuk-ang hulagway sa matang sa kinaiyahan nga nasinati nato sa pagkakaron ug ang epektong hatud sa pagpakabana nga mahimo sa usa ka tawo sa solusyon sa problema.

Sa makadaghang higayon, gipahinumduman ta unsa ka mahinungdanon ang kinaiyahan sa atong kinabuhi ug sa mga mosunod nga henerasyon. Apan samtang nagkalapad ang kampanya pag-protekta sa palibot, mas nagkadaghan sab ang mga tawo nga nagpabaya sa atong kinaiyahan. Ug hangtud nga may trahedyang masinati gumikan sa paghilak sa kinaiyahan, di’ pa magbasol ang katawhan sa ilang mga dautang nahimo sa atong palibot. Samtang may panahon pa, angayan nga sa atong gamay nga paagi may mahimo ta sa pagpanalipod sa atong palibot di’ lang alang ning kasamtangang panahon apan sa mosunod sab nga katuigan.