"Acting with Discernment"

Ang bag-ong balaod sa mga batang naka-engkwentro sa balaod mao ang Republic Act 9344. Kini gipangamahanan ni Senador Kiko Pangilinan ug mipasar karong tuiga. Matud pa sa maong balaod, kadtong mga bata nga nagpanuigon og 15 anyos paubos dili makatagamtam og silot nga pagkapriso kon mapamatud-an nga sad-an, kay adunay mga bag-ong programa diin siya ibutang aron mareporma. Kini ginatawag nga "diversion program" ug "intervention program".

Kadtong mga batan-on nga nagpanuigon og kinse anyos ug usa ka adlaw pataas, masilotan lamang sa pagkapriso kon mamatud-an nga ang kalapasan nahimo nga adunay kahibalo sa pagkasayop sa maong buhat, ug nga bisan pa sa iyang pagkahibalo nga kini sayop, iyang gituyoan paghimo ang maong sayop. Gikinahanglan nga ang maong salaod nahimo sa usa ka batan-on "with discernment", matud pa sa termino nga gigamit sa iningles. Sa ato pa, ang bata aduna nay buot ug nakasabot na sa lintunganay sa iyang gibuhat.

Kaniadtong miaging bulan, adunay mga eksperto nga nagtagbo aron pagdiskutir bahin niining gitawag og "discernment". Ang tanang hingtungdan giimbitar sa maong panagtigom, lakip na ang DSWD, mga pulis, piskal, PAO, child psychologists ug uban pang mga eksperto. Gidiskutir kon unsa ang ipasabot sa discernment, unsa ang gibug-aton sa discernment ang gikinahanglan sa balaod, ug kinsa ang mosuta kon ang batan-on aduna bay discernment dihang gihimo ang salaod.

Bisan kaniadtong wala pa mausab ang balaod, ang discernment diha na sa Revised Penal Code ug gikinahanglan na aron pagpasaka sa kaso sa usa ka batan-on nga nagpanuigon og nuybe anyos hangtod sa kinse anyos. Kaniadto, ang pulis nga adunay kustodiya sa batan-on mao lamang ang mosuta kon aduna ba kini'y discernment aron sa pagpasaka sa kaso sa piskaliya. Unya didto sa piskaliya, ang piskal usab ang mosuta sa discernment aron sa pagpasaka sa kaso didto sa korte.

Adunay mga nagtoo nga ang discernment usa ka isyu nga mahibaw-an lamang sa sayantipikong pamaagi, og busa ang mga child psychologists lamang ang adunay katakos nga mosuta niini. Aduna usay uban nga nagtoo nga ang ordinaryong tawo sama sa pulis o piskal nga aduna nay eksperyensya, makahimo usab pagsuta kon aduna bay discernment, inabagan sa iyang sentido komon.

Matud pa sa mga magbabalaod nga mipasar niining balaodnon, aduna kunoy mga pagtuon nga gihimo mao nga gipasar kining balaora. Ang wala lang usab nato masuta kon ang maong pagtuon dinhi ba gihimo sa ato o sa laing nasud, kay lain lain ra ba ning tawo, ug ang bata sa ato lain ra ba sa mga bata didtos Amerika, o sa Europa , sa Aprika, o sa Tsina.

Daghang nabalaka sa maong balaodnon. Gilalisan usab kon dinhi sa ato sa Pilipinas, ang mga bata ba nga nagpanuigon og dose anyos, hangtod sa kinse anyos wala pa bay buot ug dili pa ba makasabot unsay matarong ug unsay sayop. Matud sa uban, hi-tech na kuno karon ang mga batan-on ug daghan nag nakamaohan. Sa inyong pagtoo, ang bata ba nga 12 o kinse anyos wala pay buot ug dili pa angayan nga silotan sa pagkapriso?

Alang sa inyong mga panahom ug mga reaksyon, palihug e-mail sa [email protected] o text sa 0915-5536986. Daghang salamat.