Nag-awas na ang bugas

Nangreklamo na ang mga negosyante og bugas nunot sa gikatahong rice smuggling sa adwana sa Sugbo.

Tungod sa sunodsunod nga pagpalusot og bugas, siyempre modaghan ang suplay. Kun modaghan ang suplay sa bugas, mosalum siyempre ang presyo niini.

Tiyabaw siyempre ang mga negosyante.

Lunod ila puhonan.

Lutaw ilang utang.

Tanggong ilang kuwarta.

Nagsugod kini sa dihang naabot ang barkong MV Maas Trader niadtong miaging semana nga puno sa mga container vans nga puno usab og bugas humay gikan sa Vietnam, apan gideklarar nga monggos, beans, furniture ug construction materials.

Mga 400 ka 20-footer nga container vans ang sulod sa MV Maas Trader, apan matud sa report nga atong nadawat, wala pa gyud import entry nga gi-file kun aduna man ugaling kini consignee dinhi sa Sugbo.

Ang naka-kontrobersiyal man gud, si Customs Commissioner Napoleon Morales mismo ang mi-interbener aron ma-release ang maong kargamento. Nangunay siya pagluwat og customs memorandum circular 178-2006 diin sa maong circular, iyang gipagawas nga legal ang maong kargamento tungod kay matud pa importasyon kini sa mga farmers-cooperatives.

Ibutang nato nga farmers-coops ang nag-import sa maong bugas. Asa man gi-file ang import entry? Didto diay ni Morales sa Manila nga dinhi man sa Cebu idunggo ang MV Maas Trader? Nganong siya man ang nangunay paghatag og clearance sa kargamento?

Hagiton nato ang bag-ong kolektor sa adwana sa Sugbo nga si District Collector Ricardo "Boysie" Belmonte sa pag-imbestigar aron mapangita hain na ang import entry sa maong mga kargamentong sakay sa MV Maas Trader aron mapapas ang pangagpas sa uban nga apil siya sa pagpalusot nianang mga bugas gikan sa Vietnam.

Unang tan-awon niana kun aduna ba kanay import permit gikan sa National Food Authority, tungod lagi kay sumala sa CMC-178-2006 ni Morales nga ubos kini sa NFA-Philippine International Trading Corp. agreement ang importasyon, nan, kinahanglan broker sa PITC ug dili ordinaryong broker ang mo-proseso sa mga papeles niini.

Laing mga papeles nga tan-awon kun aduna ba kini phyto-sanitary certificate gikan sa port of origin (sa Vietnam) ug quarantine clearance.

Laing pagsuta kun smuggled ba o dili ang maong mga bugas sakay sa MV Maas Trader, mao ang pagsuta kun aduna ba kini "independent surveyor" nga maoy moihap kun pila gyud ka sakong bugas ang sulod sa mga container vans sakay sa maong barko.

Usa pa gyud, nagkinahanglan usab og laboratory analysis pagsuta kun pila ka porsiyento ang broken sa maong mga bugas. Gawas niini, kinahanglang dunay sampling aron mahibaw-an unsang klase nga bugas ug anha diha ibase ang "value" niini ug ang pag-ila sa value gikinahanglan aron mahibaw-an pila gyud ang bayran nga buhis sa adwana kada container vans.

Sa report nga akong nadawat, aduna nay papeles ang 92 ka 20-footer container vans nga puno og bugas.

Maayong susihon kini sa Entry Processing Unit sa Bureau of Customs kun tinuoray bang nakabayad na ang nag-import niini. Kun tinuod nga gipabayad na og tag P119,000 matag container, unsa man ang gibasehan sa valuation nga wala pa kaha kini laboratory analysis pagsuta sa value niini?

Usa sa gikahibudngan nako nganong sa kadaghan sa mga law enforcement units sa adwana, wala gyuy usa kanila nga naka-alert.

Tingale, tinuod ang gisulti sa mga tinubdan nato diha sa adwana nga plantsado na ang pagpalusot sa mga bugas sa MV Maas Trader.

Nahinumdom ko, mianhi si Customs Deputy Commissioner Celso Templo sa Sugbo sa miaging semana. Nagtuo ang uban nga si Templo maoy gisugo pagplantsa sa tanan.

Kun tinuod ang pangagpas sa uban nga giplantsa na sa adwana ang pagpalusot nianang binarkong bugas, dili lang kay "flooding" kun nagbaha na ang bugas sa Sugbo hinungdan sa pagka-barato niini, kun dili "overflooding" na kun nag-awas-awas na nga angayang ika-alarma sa mga negosyante og bugas.