Panamilit sa karaan

Sa labing uwahing ihap, dunay 432 ka karaang papel nga kuwarta sa Pilipinas nga padayong gigamit sa katawhan. Matud sa Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) balor og P67 bilyones ang karaang kuwarta, 15 percent na lang sa kinatibuk-ang kuwarta nga gigamit sa nagkalainlaing mga transaksiyon. Wa hinuoy ideya ang BSP pila sa karaang kuwarta ang naglibot sa Sugbo, o sa sud ug sa gawas sa nasud.

Masaligon ang BSP nga naibanan nang karaang kuwarta sukad sa kataposan nilang ihap niadtong Septiyembre karong tuiga. Apan napu ka adlaw na lay nahibiling lugway sa demonitization. Sugod sa bag-ong tuig, Biyernes na sa sunod semana, di na magamit ang karaang kuwarta.

* * *

Hiningusgan ang kampanya sa BSP pagpahibawo sa katawhan sa demonitization sa karaang kuwarta sa niaging lima na ka tuig. Karong tuiga, mas subsob na silang niduaw sa nagkalainlaing dakbayan ug kalungsoran aron pag-awhag sa mga molupyo sa pagpabaylo sa karaan nilang kuwarta.

Nitabang sa kampanya ang ubang mga buhatan sa gobiyerno ug ang pribadong sektor. Aktibong niapil ang BSP sa duha ka Grand Halad sa Kapamilya sa ABS-CBN, ang dakong piyesta sa libreng mga pangalagad nga gisalimotan kaliboan ka Sugbuanon sa Hunyo ug Nobiyembre karong tuiga, di lang sa pagpahinumdom sa nag-ung-ong nga demonitization kun dili sa aktuwal gyud nga pagpamaylo sa karaang kuwarta.

* * *

Ambot tungod ba sa hiningusgang kampanya, o sa sobrang kabalaka nga maabtan sa lugway, may namalibad na sa pagdawat sa karaang kuwarta. Gitumbok sa mga nabalibaran ang gagmay’ng mga tindahan, mga drayber ug mga konduktor sa mga sakyanang pamasahero ug mga kustomer sa nagkalainlaing transaksiyon.

Gipahinumdoman ni Atty. Leonides Sumbi, Direktor sa BSP Cebu Regional Office, ang tanang hingtungdan nga balido pa’ng karaang kuwarta hangtod sa alas-11:59 sa gabii sa Disyembre 31 karong tuiga. Samtang di mabasol ang mga naneguro, gitataw ni Sumbi nga kalapasan sab sa balaud ang pagsalikway sa kuwarta nga samtang 30 anyos na balido pa.

* * *

Di pa hinuon matapos ang kalibutan sa mga magkupot sa karaang kuwarta human manamilit ang 2015. May usa ka tuig pa silang lugway sa pagpabaylo sa karaang kuwarta pinasikad sa tukmang mga kantidad sa bag-ong kuwarta sa mga bangko ug sa mga buhatan sa BSP.

Apan hasol na. Kay di man kabahin sa naandan natong ruta ang bangko. Di sab kabahin sa naandang mga transaksiyon sa BSP ug mga bangko ang pagpamaylo og karaang kuwarta. Maong dako ang kahigayonan nga di ta maatiman dayon. Mahimo ganing taas ang linya kun daghan ang di kaapas sa lugway. Nganong palihian man ang bag-ong Tuig og problema? Nga mas sayon man ang pag-utingkay sa tanang tinagoan nga karaang kuwarta aron ipamalit o ibayad o pabayloan og bag-ong kuwarta?