Sitio Private, Mantalongon, Dalaguete, Cebu—Nagpabilin nga masulub-on ang mga agianan dinhi ug sa ubang mga umahan sa gitawag nga “vegetable basket” di lang sa Sugbo kon dili sa tibuok tungatungang Kabisay-an. Labihang lisora ang pagtungas dinhi. Wa pa gani ming kaabot sa mas hilit nga mga umahan sa Dalaguete ug kasilinganan nga mga lungsod sa habagatang Sugbo. Wa pa gani mi magkabiba og mga utanon ug mga lagutmon ug may tarung pa ming mga sakyanan.
Unsa kaha intawon kalisod alang sa mga mag-uuma ang paghakot sa bug-at nilang mga abot sakay sa habalhabal, karomata, balsa, o magbaktas lang agi sa titip ug libaungon nga kadalanan?
* * *
Maglisod ko pagtuo nga human sa way kinutobang pagarpar sa atong mga politiko pagpasidungog sa mga mag-uuma sa Dalaguete tungod sa dako nilang tampo pagpalambo sa suplay sa pagkaon ug sa lokal nga ekonomiya sa Sugbo ug sa rehiyon, padayon nga gipasagdan ang usa sa ilang batakan nga panginahanglan—ang tarung ug luwas nga agianan gikan sa ilang mga umahan ngadto sa kamerkadohan.
Pagpabaya ba diay sukli sa ilang kakugi? Ulug-ulog ba lang diay ang ganti sa ilang pagtukaw ug paningkamot pagtikad sa ilang panginabuhi ug kaugmaon? Pila na ka saad ug pasalig sa panabang, sa kapid-an na ka mga tagduma nga nagbanus-banos pagtungkawo sa gahom, ang gipakyas ug nasiyam-siyaman na lang wa pa gyod matuman?
* * *
Si Mayor Andrade Alcantara sa Dalaguete gipasaligan ni Kongresista Pablo Garcia sa ikaduhang distrito sa Sugbo nga masemento sa DPWH ang dan paingon sa Mantalongon sa di pa matapos ang iyang termino. Wa hinuon tinoa ni Garcia unsa nga termino—ang iya bang una nga mapupos na sunod tuig, o magpasubli pa siya alang sa ikaduha ug ikatulo.
Naagian tuod namo ang sementado nang kabahin sa dan. Apan dako pa kaayong kuwang. Ang labing dakong bahin nagpabilin nga batuon, libaungon ug langay kaayong latason. Hinaot nga matuman na gyong labing bag-ong saad nga giluwatan.
* * *
Unsa man diay gihimo sa nangaging mga tagduma nga gipulihan nilang Andrade ug Garcia? Nganong wa may ikapakita nga kalig-onan sa pagtabang sa mga mag-uuma nga mas dako pa gyod unya ang matampo kon mahatagan sa dugay nang gipasalig nga mas maayong agianan?
Kon matarung nang dan paingon sa Mantalongon ug sa ubang bukiran nga mga umahan, di lang ang panguma ang molambo. Ang industriya sa turismo hingpit nga molipang. Ang katahom ug kabugnaw sa kabukiran sa Dalaguete, nga di gyod nato ikauwaw nga itandi sa Baguio, tinong makadani sa lokal ug langyawng mga turista. Ambot nganong wa pa gyoy naninuod sa pagpanlimbasog nga kining hilit nga suok sa Sugbo kahatagan sa iyang makiangayon nga bahin sa kalamboan.
* * *
Email:leo_lastimosa@abs-cbn.com