Tips sa linog

Gilinog ang pipila ka bahin sa Kabisay-an ug Mindanao sa unang adlaw sa bag-ong tuig. Apan ang buhatan nga gitahasan pagsusi sa mga linog wa kapahibawo nato mahitungod ini.

Ang epicenter nahimutang sa 50 kilometros sa silangan habagatang silangan sa Tagbilaran, 99 kilometros sa habagatan habagatang silangan sa Sugbo ug 113 kilometros sa silangan sa Dumaguete. May mga molupyo nga nakabatyag sa pag-uyog sa ilang mga pinuy-anan. Apan way nakasulti nila tungod ba to sa dakong trak nga nilabay. O sa 4.7 magnitude na nga linog.

Ang unang nakapahibawo sa linog mao ang US Geological Survey nga nahimutang kaliboan ka kalaworan gikan nato, sa Virginia sa Estados Unidos.

* * *

Wa kapindot nato ang Phivolcs (Philippine Institute of Volcanology and Seismology) kansang labing duol nga buhatan naa sa atong isla sa Mactan. Kay ang tagduma nipauli alang sa bag-ong tuig sa iyang pamilya sa Argao. Di hinuon hingpit nga mabasol si Rolando Montanez. Kay siya rang usa ang nahibilin sa buhatan sukad pa sa niaging semana.

Duha na lay kawani sa Phivolcs Mactan sukad niretiro sa niaging tuig si Graciano Sosas. Ang kauban ni Montanez nga si Robinson Jorgio nilarga sa Japan niadtong Disyembre. Sa Pasko ug bag-ong tuig, si Montanez na lay usang nagtikaw-tikaw. Kay wa mang kasukol si Montanez sa katol sa bakasyon, ang USGS lang unay nagbantay sa atong mga linog.

* * *

Bisan niadtong tulo pay kawani sa Phivolcs Mactan nabantang nang pagpabaya sa kagamhanan. Kay wa pa may teknolohiyang makatag-an sa linog wa na lang sab tingali kakita og panginahanglan pagpahibawo nato nga may linog nga nahitabo. Tungod sa kakuwang sa kahimanan, silang Sosas, Jorgio ug Montanez nagsalig lang niadto sa paghulagway sa mga biktima nga nakahigayon pagpanawag sa telepono aron pagbanabana sa gikusgon sa linog.

Mas sayon kon ikay mobanabana pinasikad sa nakat-onan sa tinun-an pa: Intensity2 kon mouyog ang gagmayng butang; Intensity 3 kon molihok nang bintana ug pultahan; ug Intensity 7 kon mohagsa nang bay, apan mas maayong unahon pagluwas ang imong kaugalingon kay sa pagpuli sa Phivolcs.

* * *

Di mabasol ang mga nituo dayon sa nangaging iresponsableng text messages nga nagpasidaan og kusog nga mga linog. Tungod sa kabanga sa Phivolcs may mga tawo na nga mas motuo sa text nga way klaro diin gikan.

Maong simbako makabatyag kag di kasarangang uyog sa imong pinuy-anan, ayaw paghago pagtawag sa Phivolcs. Usa ray ilang telepono ug kon makalusot kuyawng way motubag. Mas paspas ug kasaligan ang kasayuran sa internet (http://www.usgs.gov/). O sa imong kinaham nga sibyaanan sa radyo ug telebisyon. O pakisayod sa imong textmate ug pagdungan mo pagtandi sa gikusgon sa tay-og samtang magtamod sa lista nga gipanghatag sa elementarya pa mo.

* * *

Email:[email protected]