Ang manggiluy-on nga ungo sa San Sebastian

Usa ka gabii dinhi sa sityo Udlot-Lomboy may giabat ug hilabihang daghana sa iyang mga kinawrasan nga mora’g agi sa mga tag-as nga kuko. Ug ang giabat mao si Florencio, ang may pagkapahing og utok kay batabataon ang sinultihan ug ingon man ang linihokan niini nga mura’g luha’g kaayo.

Unya matag gabii makita kini ni Florencio nga maglaroy-laroy nga siya ra panahong dulom.  Ug sa iyang pagka-laagan natayming ra ba gyud nga giatngan og usa ka mangtas nga ungo ug giayo’g bugno, maayo lang gani kuno kay may mitabang kaniya nga usa usab kuno ka ungo.

“Unsa, Florencio, may miluwas kanimo dihang hapit ka na balbala sa mangtas?” ni Miyok pa nga mamaligyaay’g tambal nga siya ra puy maghimuhimo.

Maglana siya’g lubing lahing ug ang lana iyang ihumol sa mga gamot nga iyang nakuha ug gipangalap didto sa may kalibonan tabok sa patay’ng sapa. Daghan baya pud kini’g suki si Miyok sa iyang mga baligyang tambal. Matud pa, daghan usab kunong nangaayo sa lana ni Miyok. Ang iyang lana tambal sa mga malalang insekto, mga malalang mananap ug labi na sa pinaaka’g irong-buang epektibo kaayo ang tambal nga lana ni Miyok.

“Oo, noy Miyok, usa ka ungo pud, laksot pud ang iyang nawong ug iyang gibugno ang mibugno nako,” ni Florencio pa nga nagkanguhal kay may pagka-nguho manulti.

“Ug iya gani kong gihatod sa amoa...”

“Mao ba, yati karon pa ko kadungog nga dunay ungo nga buotan da. Dili kaha ni bunga lang sa binatang hunahuna, Florencio?” ni Miyok pa nga nakapanglingo-lingo.

“O, sige, duna koy lana nga binuhat nako, panguntra to sa ungo. Adtoa unya ko sa balay, kay ihatag  ko to nimong usa ka garapa... di lang nako pabayran nimo kay wa ka may nahot...”

Mipahiyom si Florencio.

“Oo, ako unya kuhaon didto inyo, noy Miyok.

Kini si Miyok may anak nga dalaga nga si Inang. Guwapa kini si Inang ug daghang nangulitawo. Usa sa nangulitawo mao si Winston, ang anak ni Kapitan Ignacio nga hilabihan ka bugoy ug matud pa magsuyopan kuno kini’g ginadiling drugas.

Unya, gawas kang Winston dunay taga sityo Kanaas-Unas nga nangulitawo usab ni Inang ug kini mao si Iladio nga panguma ray panginabuhi. Buotan kini siya ug manggihatagon ug dili dawo sa iyang mga tinanom nga mga lagutmon ug manghatag pa gyud sa iyang mga anagon nga mga mais.

Mura’g may hilom nga gibati si Inang kang Iladio, pero, medyo iya lang gikontrol kay ang sityo Kanaas-Unas gud nadungog man nga dunay daghang ungo. Mao nga usa ka gabii, dihang namisita si Winston kang Inang ug unya mipadayag pag-usab sa iyang gugma ngadto sa dalaga, wala gyud kini pasaliga sa dalaga ug maong gisapot si Winston ug si Florencio maoy iyang gipahungawan sa iyang kalagot nga mitumaw kay magkuha sa lana nga giingon ni Noy Miyok.

“Hoy, Winston, nganong imo mang gisumbag si Florencio, unsay sala niya nimo?” nangutana si Inang nga naluoy nga nagtan-aw kang Florencio nga nagdugong baba.

“Ahh...lagot ko, Inang. Gusto pa ko’g kombati ron,” ni Winston pa nga mikunot ang agtang. Unya kalit nga miabot si Iladio. Ug kay mitikyop na man ang kilomkilom nangayo siya’g katahoran.

“Maayong gabii, Inang,” ni Iladio pa. Diha si Winston kay wala pa mulakaw.

“Unsay nakaayo ron sa gabii, ha, Bay?” ni Winston pa nga hait kaayo’g tinan-awan kang Iladio. Unya miduol siya kang Iladio ug unya iyang gisuntok apan dali kaayong nakalikay si Iladio. Miibot si Winston sa iyang pistola nga hinimo sa Danao apan kalit lang nga gikuptan ni Iladio ang kamot ni Winston nga daw kalit pa sa kilat.

Ug kalit lang nausab ang hitsura ni Iladio. Nahimo siyang laksot nga tawo. Usa na siya ka ungo. “Grrrrr....gusto ka diay’g away, ha,  Winstonnn...karon... patilawon ko ikaw sa akong mga bangkil ug kukooo...grrrrllll...” Ug iyang gibugno si Winston nga nangayo’g pakitabang ug unya misutoy’g dagan, apan gilutos kini ni Iladio didto sa kangitngit sa kagabhion.

“Inang...Inang, mao to siya ungo ang miluwas nako,” ni Florencio pa.  Pagkabati ni Inang, nasabtan dayon niya nga si Iladio usa ka mangtas nga klaro kaayo sa iyang panan-aw sa pagkausab sa nawong niini.  Apan, alang kaniya mora’g misamot hinuon ang iyang kaluoy kang Iladio inay malisang siya. Taudtaod mibalik si Iladio nga dili na laksot ang nawong. “Ako lang gihadlok ang hambugerong dako,” niini pa. (Kataposan)