Gisunog sa ungo ang ilang balay

Alas otso na sa gabii ug niining mga orasa dili gyud tuyoon ni Makoy nga molabad ang iyang ulo ug dayon maoy iyang mabatyagan nga manggimok ang tibuok niyang kalawasan. Ug dili dangtag pipila ka minutos mausab dayon ang iyang hitsura ug mongulob siya sama sa usa ka iro.

Didto usab sa may kusina dapit sa ilang abohan mao usab nahitabo karon sa iyang asawa nga si Gualda nga mahimo na usab kining usa ka mangtas nga ungo -- ug nadunggan pa gani niya ang ngulob niini nga sama sa iyang pagngulob. Arrrrrkkkk...ni Makoy pa ug dihadiha migawas gikan sa kusina ang iyang asawa nga laksot na kaayo’g nawong.

“Makoy,” niini pa kaniya. “Oras na, nga mangabat na pud ta...”

“Oo, Gualda. Unsa man natulog na ba si Bario? Nahinanok na ba siya pag-ayo, ha?” sukna ni Makoy. Ang buot ipaklaro niini mao ang ilang bugtong anak nga si Berio nga  nagpanuigon pag sayis anyos, kun nakatulog na ba gyud kini pag-ayo. Kay kun nahinanok na kini, mamiya dayon sila ug adto dayon sila sa may dapit nga maoy ilang ganahan nga mag-atang og tawonga ilang balbalon.

“O, Makoy, natulog na ang atong anak,” hinay’ng tubag ni Gualda.

Dayon nagkuyog ang magtiayon paingon sa may lugot diin sa may tampi niini dunay dakong punoan sa nangka ug sa may atbang usab tua ang dakong punoan sa kolo. Nia na sila ug ang kangitngit maoy ilang kinaham kay tungod sa kangitngit mabuhi na pud ang ilang pagka-mangtas nga ungo.

“He, he, he...Gualda, diha ka sa atbang nako...kay ari ko diring dapita,” ni Makoy pa ngadto sa asawa. “Kakita ka sa akong nakita, Gualda?”

“Oo, Makoy, may nagsingabot nga tawo ug nag-inusara lang kini. Tayming gyud nga misubang na ang buwan, he, he, he,” mipahiyom si Gualda. “Uy, si Franco kining naglakaw paingon dinhi sa may tampi sa lugot, Makoy. Unsa man ato na siyang balbalon?”

“Oo, Gualda. Maayo ni si Franco kay tambok ug daghang unod ug espeso ang iyang dugo...haaaa..” ni Makoy pa. Unya dihang sugdan na unta nila ang pagbalbal ni Franco nga anak sa ilang barangay Kapitan nga may pagka barumbado usab, kalit lang mitumaw si Berio nga naghilak ug lanog kaayo ang iyang pagtiyabaw nga nakapaatras kang Franco.

“Uy, bata!! nganong dunay bata dinhi sa ingon niaron nga oras sa gabii? ni Franco pa sa hilom, dayon miduol siya dapit sa nahimutangan nilang Makoy ug Gualda kinsa nag-alam-alam sa ilang anak nga mora’g gidaman, “Gualda, patay ta ini, niapas man si Berio nato, nia na ra ba si Franco...” ug mihana sila sa paglakaw apan nakita sila ni Franco kay hayag na ang buwan nga misubang.

“Hoy, kamong duha, ka ngil-ad ninyo’g mga nawong. Tayim pa gani, uy, kaila man ko ninyo...di ba kamo man si Makoy ug Gualda!” Milanog ang tingog ni Franco. “Kun mao na, kamo diay ang mga mangtas nga ungo dinhi sa atong baryo, ha...!” Ug misutoy’g dagan si Franco nga mora’g nalisang.

“Gualda, dakong demalas kay nailhan tang duha ni Franco. Tana manguli na ta! Si...si Dong Berio...guroya na...tanaaa....” Ug nagdali silang mibalik sa ilang balay. Pag-abot nila didto...may gisulti si Makoy kang Gualda. “Gualda, panahon na nga manglayas ta gikan dinhi sa atong baryo kay nailhan na ta. Dili nato pabuntagan kining hitaboa. Sige na, pamutos na sa atong mga sinina kay manglakaw na ta ug kay dili na man ta mamalik dinhi sa ato, daoban ko kining atong balay. Sunogon ta kini!” Ug mikuha dayon og posporo si Makoy apil na ang gas dihang nahuman nag pamutos si Gualda sa ilang mga sinina.

Nakita sa tibuok baryo ang nasunog nga balay nilang Makoy ug Gualda nga nagdilaab nga daw impiyerno ang mapula kaayong kalayo ug dili kaayo dako ang balay sa magtiayon, dali ra kining naugdaw.

“Nanglayas ra gyud ang mga mangtas,” ni Kapitan Bartolome pa. “Dugay na kong nagduda adto nila, ug karon si Franco na gyud ang nakasaksi sa ilang mga hitsura nga mga laksot na ang porma. Wala’y tinagoan nga magpabilin. Wala na ang mga ungo...” (Kataposan)