Gihugopan sa mga istambay

Sukad nga duna nay karenderya nga naa mahimutang sa may eskina paingon sa baybayon ingon sa mingaw na kaayo ang mga baligyang sud-an nilang Demitria, Asteria, Juana, Dionisia ug Martina.

Kining mga bayhana nagnegosyo og mga sud-an nga ilang ipalibod sa tibuok balangay. Ug kasagaran sa ilang mga sud-an nga giputos nang daan og silopin nga may presyo na nga tag-singko pesos ang matag putos gawas lang sa mga karneng baka ug baboy nga ang presyo sa matag pinutos tag-bayinti pesos. Ug karon nga duna nay karenderya nga naa sa may eskinang dalan paingon sa baybayon wala na kaayo’y mopalit sa mga baligya niining mga bayhana, ug tungod niini naglagot sila kang Berta nga mao’y tag-iya sa tindahan sa may eskina.

“Kahilas anang bayhana, uy, bag-o pa gani dinhi sa ato, magpaalas-alas pa nga nindot kuno siyang moluto og mga sud-an,” migahi ang tingog ni Demetria.

“Bitaw, uy, lagot kaayo ko anang bayhana, kay sukad nga duna nay karenderya diha sa may eskina, gilangaw na ning atong mga sud-an,” mitimang pud si Dionisia.

“Sa ako ra bang nakita mora’g garbosahon kanang bayhana, kana si Berta,” mitaas ang tingog ni Juana, ang pinakabatan-on sa manindahay og sud-an dinhi sa balangay sa Nangka-Hinog. “Ug, hoy, nakabantay ka, Demitria, tua na ang mga lalaki ug mga ulitawo dinhi sa ato mag-istambayan sa karenderya ni Berta...”

“Hilas kaayo nang bayhana, uy,” mora’g naglagot si Asteria, ang ubanon og buhok kanilang tanan.

“Unya, usa may buhaton nato, mangatawa lang ta, nga pildi na man ang atong negosyo?” Mikunot ang agtang ni Martina.

Unya mitumaw si Pandoy, ang tigluto ni Martina. May pahiyom ang mga ngabil niini nga nakasabot sa gipanag-istoryahan niining mga babayhana. “Naglagot mong Berta, no, di ba?” ni Pandoy pa.

“Husto ka gyud, Pandoy, lagot kaayo mi anang bayhana,” ni Martina.

Mipahiyom si Pandoy. “Sayon ra nang dawnon si Berta kay suheto ko sa kaliwat ana niya. Kaliwat na sila’g mga ungo. Taga didto gud ko sa isla Himbis, ang dapit nga daghan kaayo’g mga ungo...”

“Ungo sab diay ka, Pandoy?” ni Asteria pa nga nagpahiyom.

“Dili, uy. Si Berta ra kay anak man siyang titi Leoncio nga mangabat og udtong tutok...” Mitingsi si Pandoy.

“Kun mao na, akong itabi ning maong kasayoran sa mga bata-on dinhi,” ni Martina pa nga midiyong lang ang mga mata kay may pagka-diyongon og mga mata.

Tuod, sa maong tabitabi kalit lang nga nagmingaw ang karenderya ni Berta. Apan, bisan ning tanan nga tabitabi may usa ka ulitawo ang wala gyud molikay sa karenderya ni Berta ug kini mao si Tikyo. Anak sa manananggot nga si Doroy si Tikyo ug sa hilom nahigugma siya kang Berta. Ug kay biyuda kini si Berta maong haw-ang pud ang kahimtang niini. Bata pang nabiyuda si Berta ug dihang gipadaygan siya ni Tikyo iya dayong gisugot.

“Mahalon ko ikaw, Berta, sa usa ka pagmahal nga way paglubad,” ni Tikyo pa sa bugnaw nga tingog.

“Dili ka ma-discourage, Tikyo, nga mga ungo man mi’g kaliwat,” ni Berta pa. Taga isla Himbis ko. Ug abi nimo, kana bang mga tsismosa natong mga silingan,ako lang ang ilang sumsoman kanunay sa ilang mga tsismis ug libak. May-adlaw ra kana sila nako!”

“Pasagdi lang gud na sila, Bert,” ni Tikyo pa nga mipisilpisil sa palad sa biyuda. Unya, may namatikdan si Tikyo nga ingon sa nanginit ang bukton ni Berta. “Mora ka ma’g gihilantan, Bert?”

“Ha, wala, wala man, Tiks,” ni Berta pa. “Sige, manira na ko’g sayo kay wala na may customer dinhi sa akong karenderya, ikaw na lang...”

Ug nanira si Berta. Mitabang si Tikyo sa pagbalhin sa mga kaldirin.

Pagka-ingon ugma sa buntag mao na lay nadunggan ni Tikyo ang balita nga patay na sila si Demitria, Asteria, Martina ug Juana. Gibalbal sila. Wala na sila’y mga dugo kay gisuyopan sa mangtas nga ungo. Nagubot pag-ayo ang tibuok balangay sa nahitabo sa upat ka mga manglutoay ug gibati sila’g kakuyaw. Si Dionisia na lang ang wala mabalbal kay nakalarga paingon sa Samar. Nianang pagka-gabii, nakigkita si Tikyo kang Berta ug nagduda siya sa biyuda. “Berta, imong gibalbal sila si Martina?”

Mitutok si Berta kang Tikyo. “Oo, ug gusto nako nga mahimo kang ungo. Tikyo, aron duha na tang mamalbal, he, he, he,he, he...”

Mikurog si Tikyo sa kahadlok. Dili, dili ko gusto nga mahimong ungo, ug misutoy siya pagdagan. (Kataposan)