Ang duwende nga wala mapilde

Yehey! Yehey! Yohooo, si Ee wa na sab mapilde!” hugyaw sa mga tinun-an dihang wa dayon sila makabantay sa akong paghitangka sa Lawaksung-onon 8 sa Bansay-Bonsay.

Ang Bansay-Bonsay maoy dapit sa daghang inuling mga mutya sa mga tinugyanan niini nga tigulang na o himalatyon. Bukas kini alang sa kabos nga mga duwendeng nangandoy mamahimong eksperto sa daghang natad o duweksperto. Dinhi hisaksihan ang hilabihan kangilngig nga panagbansay ug panagtigi nga posibleng mokalas sa kinabuhi sa mga tinun-an ug mobingkas sa pundohanan sa ilang kalig-on. Matag upat ka duwendehanong tuig ihinabo dinhi ang panagtakos sa abilidad ug nakat-onan sa mga tinun-an. Usa lamang ang mobarog nga mananaog ug kini makadawat og sertipiko isip duweksperto ug usa ka bulawang takgos sa bat-ang nga may mutya. Ang maong kadaogan maghatag sa usa og taas nga prayoridad o kuwalipikasyon nga molingkod sa hinangad nga posisyon sa ilang dapit uban sa mga hamili. Ang mga nangapilde mamahimong mogawas sa ganghaan sa kapildehan kaha magpabilin alang sa pagpangandam sa mosunod nga panagtakos ug alang sa laing kahigayonan sa pagdaog samtang wala pa bakwia sa ilang tribu o gingharian ang pinansiyal nga suporta kanila.

Ikaduhang tuig ko pa dinhi. Kalim-an ug tulo ang mga tinun-an ko sa suhetong HIKAP (Hinagiban, Imbensiyon, Kalasag, Abogar ug Plano). Daghan kanila ang ilawom sa akong pagtudlo sa miaging tuig sa gisugyot kong ipatangtang ug nawagtang gayod nga suhetong LLTTSSTTHH (Luto-Luto, Tigmo-Tigmo, Sundog-Sundog, Tambag-Tambag ug Hilot-Hilot). Onse kanila ang mga nobatos ug kap-atan ug duha ang mibalik na pagbansay apan may usa nga labing nakapahagit nako.

“Ako si Elflebestresme o Ee- nagrepresentar sa gingharian Dak-it. Sa pangedarong 36, upat ka panagtakos na ang akong naapilan dinhi. Wala pa gayod ako makadaog ug wala usab mapilde kay—“

Nakadungog na ako bahin kang Ee sa ubang magbabansay. Siya kanunay ang kataposang ikasangka sa bugtong modaog, ugaling siya usa ka duwendeng di moangkon sa iyang kapildehan. “Kun wala ka modaog Ee, ikaw napilde! Ang Bansay-Bonsay way kukataha nga mag-isip ug magsangpit kanimong pildero. Kana ang kamatuorang angay mong dawaton sa tumang pagpaubos.” Giputol ko ang iyang pagpaila-hingasoy.

Nagpadala ako og usa ka sulat-suhestisyon kang Presiduwende Dahona- ang labaw’ng duwende ning institusyon. Managsama kaming mga salingsing sa kaliwatan nga nasaglan og usa ka tawende- duwendeng may dugong tawhanon o di- ingon namo ug maoy tagtukod ning institusyon.

Usa ka higayon diha sa pag-ensayo dihang si Ee na ang mibusog sa pana ngadto sa buot kong ipatumong paamihan, kalit nga natuis ang direksiyon sa gibuhian niyang udyong ug milupad pakasadpan gula sa Bansay-Bonsay dihang maayong pagkaigo sa gipalupad kong bangkaw gikan sa akong nahimutangan sa subangan. Giduol ko dayon si Ee, “Isip magbabansay yano kong matuis ang kapalaran ni bisan kinsang tinun-an dinhi. Unta, angkonon mo sa tanan dinhi Ee nga ikaw makadaghan na napilde.”

Nagkadusingot nga miduko si Ee una namulong sa hinay ug mubong tono atubang nako- mga pulong nga inanay’ng misuhop sa akong kaisipan.

Sa ngadtongadto nausab ang akong pagtan-aw kang Ee, kay lahi siya sa akong pagtuo ug gidahom. Dili siya mapagawalon. Nabatyagan ko ang iyang pagtamod bisan maguwang kaayo siya nako ug bisan pa sa tanang kapig-otan sa akong mga sistema. Wala akoy nakit-ang sama kamalaumon, responsable ug determinado niining lalakiha. Usa ako sa daghang nagtuo nga siya na ang mosunod nga mananaog. Wala kaayo akoy hisayran sa iyang kinabuhi sa gawas, di ko batasan ang manukit-sukit o motandog sa unsa mang katukbilan aduna ang iyang kinabuhi. Igo na ang hisayran kong gikan siya sa kabos nga banay ug may panlimbasog nga mohaw-as sa maong kahimtang.

Dihang nagsingabot na ang sunod nga panagtakos, nagpaluyo lang ako sa daghang tinun-an ug magbabansay nga mipagikan kang Ee gula sa ganghaan sa kapildehan. Naligsan siya sa nakapahingalit ug bag-ong gipaandar nga balaod- ang akong gisulat-sugyot kang Presiduwende Dahona niadto nga giuyonan usab sa kadagkoan: Ang usa ka tinun-an nga molapas sa 16 ka tuig sa Bansay-Bonsay angay nang pagawason tungod sa tulo ka pahinang rason.

Nag-atubang si Ee namo nga mapahiyomon samtang inanay’ng migawas paatras nga nagbaguod sa iyang mga bag. Padayon pa gihapon siyang mipuyo sa Bansay-Bonsay dinhi sa akong handurawan isip usa ka duwende nga wala mapilde ug uban sa di ko malimtan niyang pulong- tubag nako niadto: ‘Gining Gumela, napilde lang ang usa ka duwende o linalang alang nako dihang siya mihunong pagsalig sa iyang kaugalingon.’ (Kataposan)