Utok sa asawa

Nanghinoktok si Pilo karong buntaga sa terasa sa ilang panimalay. Wa ganahing mo-report sa munisipyo sa Asturias diin usa siya ka clerk sa opisina sa Tasador. Unsang sayo man siyang gianha ni Chona   iyang manghod mahitungod sa problema sa ilang amahan nga si Tatay Doming nila. Nailad ang tiguwang og P150,000. Unya paglakaw sa iyang manghod, nisal-ot dayon iyang kapikas nga si Sepa. Nimando niya nga dili manggilabot sa maong problema.

Naglibog siya, kay iyang amahan, ugangan sa iyang asawa, ipabaliwala nalang sa iyang kapikas. Sukad ra ba gyod hinoon sa ilang kaminyoon hangtod karon nga nanganak na sila'g duha nga puro na ulitawo, wa gyud kasupak si Pilo sa iyang kapikas. Kanunay si Sepa ang nasunod.

Maong nakaingon ang iyang mga paryente nga nausab iyang kinaiya sukad naminyo. Ang gugma gyud lagi makabuang. Unsaong labihang gwapaha ining Sepa ug maestra pa gyud. Usa ka propesyonal. Unya usa ka tuig niyang pangulitawo ini. Pagsugot ni Sepa, namalayi dayon siya. Nangante man sab god siya nga di gyud mangasawag batig nawong. Kay guwapo man sab siya.

Gibaliwala lang niya ang mga komentaryo sa iyang mga silingan. Nga wala na siya'y utok. Utok sa iyang asawa ang nagsugo sa tanang panghitabo sa ilang panimalay ug sa relasyon niya sa iyang mga igsoon ug ginikanan. Nakontra na niya iyang mga igsoon. Kay gamay'ng sipyat pahagisan man dayon ni Pilo. Siya may kamaguwangan sa tulo ka managsoon.

Kun may plano si Pilo nga magbuhat siya'g maayo sa iyang pamilya, si Sepa ang mobabag. Usa ka tuig human namatay iyang Mama Susa, sa komplikasyon sa diabetes, nisaad si Pilo nga panindoton ang nitso ug himoa'g balaybalay. Wala ni niya mabuhat kay nibabag iyang maanyag nga kapikas. Siya nakahunahuna nga hikayan ang ika-80 nga birthday ni Tatay Doming. Iya gyung gisugyot sa iyang mga igsoon. Wa mahinayon kay ginganlan niya'g buang iyang amahan kay di sila pahuwamon bisa'g kinyentos pesos. Sugo gihapon ni halangdong Sepa.

Nakatigum og dakong kantidad si Tatay Doming nila kay pinadalhan matag bulan og diyes mil pesos ni Minda ilang manghod nga tua sa Germany. Naminyo siya'g Aleman ug nakatrabaho sa usa ka banko sa Germany. Di man mahurot og gasto ni Tatay Doming ang pinadala kay may pension man siya sa SSS ug honorarium gikan sa ilang barangay kay konsehal man siya sa barangay Poblacion, Asturias.

Si Chona nga nakabana la'g negosyante'g karenderya sa siyudad, moabag-abag lang ni Tatay Doming parte sa iyang panglawas. Siya'y tig-tsek ap sa blood sugar ug blood pressure sa tiguwang. Wa man hinooy grabe nga sakit ang tiguwang. Medyo giangu-ango na gyud ug limot na. Dili mosalig sa banko. Ang iyang kuwarta daladalahon sa iyang lawas. Isulod la'g clutch bag. Ang nakaparat kay magsigi og hikyadhikyad, ihap-ihap sa iyang kuwarta atubangan sa mga estambay. Sangko nga nailad gyud. Nahanaw iyang kuwarta.

Gahi na man gyud og ulo ang tiguwang. Sagul angu-ango na gyud. Di na pabadlong sa iyang gustong buhaton. Sa pagbayad og buhis sa munisipyo, siya gyu'y mangunay. Magdalag daghang kuwarta. Didto siya nailad kay duna kunoy duha ka tawo nga naningil og buhisan ni Minda nga tag-singkwenta mil ang bulan. Nibayad sab siya bisag wa kaila sa mga tawo. Nihangyo baya si Minda ni Pilo nga pabantaybantayan si Tatay. Apan gibaliwala niya. Kay tungod lagi sa iyang brayit nga asawa. Nga gisimba ug gitahod niya kanunay.

Giisip baya gyud siyang igsoon ni Minda. Gani nagpataud si Minda og electric nga puso ug may libre silang tubig kay ang tigbayad sa kuryente si Tatay Doming man gihapon.

"Pagkawala na sab nakoy utang kabubut-on nga pagkaanak ug pagkaigsoon. Giisip ko nalang diay'ng patay si Tatay tungod kay giangu-ango na. Dili baya sala niya nga angu-angohon siya! Bida! Nabutaan na man lang ko sa kanindot sa akong asawa. Dili na man lang ko makahunahuna sa insakto. Nawad-an na man ko sa sentido comon." Ang iya pa gyung tatay ang nakapasulod niya'g trabaho tungod sa hangyo ni Tatay niya ngadto sa mayor.

Nitindog si Pilo. Nisulod sa ilang balay. Namahaw. Paghumag pamahaw ni Pilo, nag-ilis siya'g sapot nga para trabaho. Apan dili siya motrabaho. Moadto siya sa pulis. Patabang siya aron may-entrapment nga pagahimoon. (Kataposan)