Ang tawo nga mubo og mga kamot

Mikinto si Tiyo Amado, ang 64, soltero ug muboon kong uyoan, gipaninguha gayod niyang maabot og dughit ang usa ka bunga sa mangga sa dakong punoan niini luyo sa iyang konkretong balay.

Muboon si Tiyo apan dili kasagaran ang kamubo sa iyang mga kamot ug wala kini moangay sa iyang panglawas, barog o kamub-on, mubo ra gayod kaayo matud pa sa hilom sa mga tistisan ug himantayon namong silingan. Wa pa gyod siya molampos sa iyang pagdughit, hangtod nga...

"Pak!" Nabunal sa sementadong koral ang gibalibag nga kuhit sa tuo niyang kamot.

"Kalma lang Tyo!" matud ko.

Milingiw siya. Nakugang. Daw nakasaksi siya’g di ingon nato ug ingon nato nga nagsinagpaay sa iyang atubangan sa iyang pagkakita nako.

"Ka-kaganiha ka ra Tess?"

"Secret..." dali kong tubag.

Gipadayon ko niya sa iyang balay ug mipahimutang mi’g lingkod sa sofa.

"Tanan gyod rong tawo nagkalisod, Tess."

Unhan gyod ko ni Tiyo Amado og ingon niadtong linyaha aron di na lang ko modayon og pamaylo. Matag-anan sab niya kanunay ang akong katuyoan maong nakahunahuna ko’g di na lang tuod mamaylo.

"Mangayo lang unta ko’g pila ka kumkom nga bugas sarang malugaw, palabihon ko lang ang mga bata, Tyo. Wa pa man gud kabalik og pang raha si Andy. Ambot kun nakabalita na ka nga nakatunob kini’g naugdaw nga dakong daob usa ka gabii sa miaging semana. Hilabihan intawong pasoa sa usa niini ka lapalapa. Di man sab gud kini tigtsinelas kun maglakawlakaw."

"Nganong nagminyo-minyo man sab tawon ka’g sayo og pobreng laki uy. Daghan pa bayang laki sa kalibotan. Imbes bayente kapin ka pa lang, mora kana hinoo’g kuwarenta kapin," panukmat na usab niya.

Matag pamaylo nako ni Tiyo, sukmatan dayon ko niya bahin sa akong pagminyo. Ambot ba ... nganong itukmod man gyod ko sa kalisod sa pagbalik-balik og pagpabaga’g panghangyo ni Tiyo, nga unta suheto naman kaayo ko niya. Pila na kaha ka solicitation letters, mga sobre alang sa halad sa simbahan, sa kapistahan ug sa bisan unsang kasaulogan ug aktibidades nga nagkinahanglan sa pagbulig sa kadaghanan nga iyang nadawat ug iya usab dayong gipauli nako ngadto sa mga nanaghatag niadto nga wala gyod intawon pasakyi bisag singko sentimos. Iya ganing mga sud-an bahala na lang og mangapan-os di gyod niya itunol sa silingan. Sa kalibotan, sa iyang paglungtad ug pangedaron karon, ang pagkamanggihatagon ug pagkamatinabangon maoy mga birtud nga wala niya ikapamatuod nga aduna siya.

"Ayaw lang ikalain Tyo, ha ... gamay ra man sab kuno kaayo ang suweldo nilang Noy Cesar ug Nang Remedios gikan nimo. Pareho man unta silang kugihan ug angay tabangan. Maayo usab ang kita sa imong Animal Farm. Unta ikahatag mo kang Noy Cesar ang angay kang Noy Cesar ug kang Nang Remedios ang angay usab niya." Gibutyag ko ni Tiyo ang mga yangungo nga dugay ko nang gitago gikan sa iyang mga tawo ug gisulti ko ang buot kong isulti dugay na bahala’g masuko siya.

"Labad na gani kaayo sila sa akong ulo, kay sige’g hangyo nga mo-cash advance. Kun mangamatay uroy sila human sila naka-C.A. ma-thank you ang akong kuwarta. Mianhi na sab gani to ganiha si Remedios kay misuway na sab og hangyo nako nga mo-cash advance, duha na kuno ka semana ang hilanat sa iyang anak."

"Nya nakadala siya’g kuwarta gikan nimo Tyo?" abtik kong sukna.

Migawas ko sa balay ni Tiyo Amado nga sama ni Nang Remedios, napakyas sa tuyo ug nagbawon og kahiubos. Sa akong paggula sa gate, misugat nako ang tiningob nga syagit ug danguyngoy sa atbang nga balay sa ilang Tiyo Amado. Ang akong kakulba naghunghong nako nga may nakalas nga kinabuhi sa balay o pamilya ni Nang Remedios.

Pagka ugma, wa ko makatuo sa midangat nakong taho.

"Ha! Gitulis si Tiyo?"

"Oo, konpirmadong gitulis si Tiyo Amado kagabii ug way kukalooy nga gipamub-an pa gayod sa tulisan o mga tulisan ang duha niya ka kamot. (Kataposan)